Zaćma

Zaćma (katarakta) należy do najczęstszych przyczyn upośledzenia widzenia na świecie. Szacuje się, że zaćma oczu jest przyczyną około połowy przypadków pogorszenia ostrości widzenia. Badania pokazują, że nawet 40% mężczyzn i 45% kobiet po 70 roku życia może cierpieć na zaćmę. Jakie są rodzaje zaćmy? Jak objawia się ta choroba oczu i czy możemy ją leczyć? Czym tak właściwie jest zaćma? Widzenie dla większość z nas jest kluczowym zmysłem, od którego w dużej mierze zależy komfort codziennego życia i zdolność do wykonywania pracy. Dlatego właśnie warto zgłębić swoją wiedzę na ten temat i dowiedzieć się na czym polega operacja zaćmy.

Zaćma – co to jest?

Wielu z nas słyszało w swoim życiu choć raz tajemniczo brzmiące słowo zaćma, lecz nie wszyscy potrafią odpowiedzieć na pytanie, co to jest zaćma? Zaćma oczu, nazywana również kataraktą, to najprościej mówiąc – zmętnienie soczewki oka.

Soczewka to dwuwypukły element, który znajduje się w tylnej komorze oka, pomiędzy ciałem szklistym wypełniającym gałkę oczną, a tylną powierzchnią tęczówki. Soczewka, obok cieczy wodnistej oka, ciała szklistego i rogówki, należy do układu optycznego oka. Elementy układu optycznego odpowiedzialne są za załamywanie promieni świetlnych docierających do oka i ogniskowanie ich na siatkówce, co warunkuje prawidłowe, ostre widzenie. Zmętnienie i zaburzenie przezierności choć jednego z elementów optycznych oka prowadzi do pogorszenia ostrości widzenia.

Warto dowiedzieć się nieco więcej o soczewce, czyli tym elemencie, który dotyka zaćma oka. Soczewka posiada dwie powierzchnie – przednią oraz tylną, a co więcej, zbudowana jest z centralnie położonego jądra (zaćmą jądrowa winika właśnie ze zmętnienia tego elementu soczewki oka) i otaczającej je kory. Obwodową część soczewki oka nazywamy równikiem. Co więcej, soczewka posiada również dwa bieguny – biegun przedni i biegun tylny, które połączone są przez linię nazywaną osią soczewki.

Zaćma starcza – rodzaje

Zaćma oka nie jest jednorodnym schorzeniem. Zaćma oczu obejmuje kilka typów tej choroby. Najpowszechniej występującym rodzajem zaćmy jest tak zwana katarakta nabyta starcza. Wynika ona ze zmian zachodzących w organizmie wraz z wiekiem. Zaćma starcza ujawnia się zazwyczaj w szóstej dekadzie życia. Sama zaćma starcza również może występować w kilku odmianach, w zależności od tego, która warstwa soczewki uległa zmętnieniu. Wyróżniamy następujące rodzaje zaćmy starczej:

• zaćma starcza jądrowa – w tym przypadku zmętnieniu ulega jądro soczewki oka. Jądro soczewki może stać się stwardniałe i przyjąć brunatną lub czarną barwę. Zaćma jądrowa podczas badania w lampie szczelinowej może objawiać się obecnością tak zwanych wodniczek podtorebkowych;
• zaćma korowa – zmętnienie dotyczy kory soczewki. Początkowo upośledzenie przejrzystości pojawia się w powierzchownych warstwach kory soczewki, z czasem zmiany dochodzą do części centralnej, co wiąże się z wystąpieniem objawów klinicznych zaćmy. Zaćma korowa charakteryzuje się w badaniu w lampie szczelinowej obecnością tak zwanych klinowatych szprych, które przyjmują szarobiały kolor;
• zaćma podtorebkowa tylna (zaćma czaszowata) – w tym typie zaćmy zmętnienia można dostrzec typowo pod tylną torebką soczewki. Zaćma podtorebkowa istotnie upośledza widzenie podczas prowadzenia pojazdów nocą, dlatego stanowi wczesne wskazania do leczenia operacyjnego.

Ze względu na nasilenie zmian i tempo rozwoju, zaćmę możemy podzielić również na początkową i całkowitą. W zaćmie całkowitej mamy do czynienia ze zmętnieniem, które obejmuje wszystkie warstwy soczewki oka. Katarakta całkowita bywa nazywaną również zaćmą dojrzałą.

Zaćma – objawy

Przez jakiś czas zmętnienie soczewki oka może przebiegać bezobjawowo – nie od razu można zauważyć symptomy schorzenia, jakim jest zaćma. Objawy zaćmy to przede wszystkim: pogorszenie ostrości widzenia i gorsze widzenie po zmroku. Zmienione postrzeganie barw, to również symptom choroby, jaką jest zaćma. Widzenie tak zwanego efektu halo (świetlnej otoczki) wokół żarówek, czy innych źródeł światła, to kolejny, charakterystyczny objaw katarakty. Zaćma starcza nie zawsze objawia się w taki sam sposób. Należy mieć świadomość, że objawy zaćmy zależą także od jej rodzaju, a więc warstwy, która uległa zmętnieniu. O rodzaju zaćmy mogą nam dużo powiedzieć jej typowe symptomy.

Objawy zaćmy jądrowej to przede wszystkim pojawienie się krótkowzroczności. Zaćma jądrowa może dawać interesujące objawy i przebiegać z początkowym, lepszym widzeniem przedmiotów położonych z bliska, pomimo wcześniejszego używania w tym celu okularów korekcyjnych. Zaćma starcza jądrowa postępuje stosunkowo wolno. Z kolei zaćma korowa charakteryzuje się widzeniem podwójnych konturów przedmiotów. Objawy zaćmy podtorebkowej tylnej obejmują znaczne pogorszenie widzenia przy zwężeniu źrenicy, czyli wtedy, gdy znajdujemy się w bardzo jasnym pomieszczeniu. Objawy zaćmy podtorebkowej tylnej to upośledzona ostrość widzenia szczególnie przy patrzeniu na przedmioty położone blisko oraz istotne pogorszenie komfortu widzenia w nocy.

Zaćma wtórna

Przyczyny zaćmy to nie tylko starzenie się organizmu ludzkiego. Wtórna zaćma jest konsekwencją zaburzeń metabolicznych. Jedną z częstszych postaci zaćmy wtórnej jest zaćma cukrzycowa, której przyczyną jest podwyższony poziom glukozy we krwi. Prowadzi to do wzrostu stężenia glukozy również w cieczy wodnistej oka, skąd cukier przenika do soczewki. Na skutek przemian biochemicznych dochodzi do wytworzenia sorbitolu, który powoduje mętnienie soczewki. Tak zwana zaćma wtórna cukrzycowa rzeczywista to rodzaj zaćmy wtórnej, który dotyczy pacjentów młodych i charakteryzuje się wyjątkowo szybkim rozwojem – nawet w kilka dni może dojść do rozwinięcia się zaćmy całkowitej (obejmującej wszystkie warstwy soczewki). Wtórna zaćma cukrzycowa w początkowych etapach może się cofnąć, o ile zostanie wyregulowana gospodarka węglowodanowa organizmu.

Innym rodzajem zaćmy wtórnej jest zaćma posterydowa. Jej przyczyną jest przewlekłe stosowanie glikokortykosteroidów. Zaćma posterydowa może pojawić już po roku używania tego rodzaju leków. Sterydy mogą być przyczyną zaćmy jeśli są stosowane ogólnie (doustnie, dożylnie), ale również miejscowo (na przykład w postaci kropli do oczu). Zaćma posterydowa wynika z zmętnienia, które dotyczy obszaru podtorebkowego soczewki i może powodować duże ograniczenie ostrości widzenia. Co ważne, przerwanie terapii sterydami może doprowadzić do cofnięcia się zmian w soczewce oka.

Zaćma oka może towarzyszyć również innym chorobom okulistycznym. Zaćma wikłająca jest zaćmą wtórną, która stanowi konsekwencje innych chorób dotyczących gałki ocznej. Ten rodzaj zaćmy wtórnej może wynikać z zapalenia błony naczyniowej oka. Co więcej, zaćma wikłająca może pojawić się w oku, w którym zdiagnozowano jaskrę, nowotwór gałki ocznej lub odwarstwienie siatkówki. Wymienione powyżej schorzenia gałki ocznej mogą predysponować przenikania toksyn do soczewki, co prowadzi do rozwoju jej zmętnienia. Zaćma wikłająca może również pojawić się w przebiegu zapaleń naczyń (choroby Takayasu, choroby Buergera).

Przyczyny zaćmy to nie tylko schorzenia towarzyszące. Innym typem zaćmy wtórnej jest katarakta urazowa. Wynika ona z urazu mechanicznego gałki ocznej lub uszkodzenia chemicznego. Może rozwinąć się na skutek obecności w oku elementu metalicznego – na przykład fragmentu miedzianego, ołowiowego lub żelaznego. Ten rodzaj zaćmy może pojawić się także po porażeniu prądem oraz wynikać z narażenia na promieniowanie podczerwone i jonizujące.

Przyczyny zaćmy mogą również wiązać się ze zmianami gospodarki wapniowej organizmu. Ciekawym rodzajem zaćmy jest katarakta tężyczkowa. Towarzyszy ona objawowemu obniżeniu stężenia wapnia we krwi. Tężyczka to zespół objawów, który może pojawić się po usunięciu przytarczyc (gruczołów dokrewnych, wytwarzających parathormon, czyli związek regulujący poziom wapnia we krwi).

Przyczyny zaćmy mogą być związane z układem mięśniowym. Wtórna zaćma może towarzyszyć wrodzonej chorobie mięśni – dystrofii mięśniowej. Taki rodzaj katarakty nazywany jest zaćmą miotoniczną.

Niektórzy zadają sobie pytanie, czy zaćma wtórna może się powtórzyć? Jest to możliwe, ponieważ zaćma wtórna jest schorzeniem wieloczynnikowym. W przypadku cofnięcia się zmian w zaćmie cukrzycowej (po uregulowaniu poziomu glukozy w organizmie), ponownie może dojść do rozwoju tego rodzaju zaćmy, gdy znów dojdzie do zaburzenia gospodarki węglowodanowej.

Wrodzona zaćma – przyczyny

Czasami katarakta jest obecna już w momencie urodzenia. Zaćma wrodzona może dotyczyć jednego lub obojga oczu. Obustronna zaćma wrodzona może pojawić się na skutek mutacji genetycznych (na przykład w przebiegu zespołu Downa). Przyczyną zaćmy wrodzonej może być również stosowanie w czasie ciąży wysokich dawek sterydów. Zaćma wrodzona może wystąpić na skutek zakażeń wewnątrzmacicznych, szczególnie wirusowych – należy tutaj wymienić szczególnie zakażenie wirusem opryszczki, świnki, ospy oraz zakażenie pierwotniakiem Toxoplasmagondii. Zaćma u dzieci może wynikać również z wrodzonych schorzeń metabolicznych takich, jak na przykład galaktozemia, która wynika z upośledzonego metabolizowania cukru – galaktozy.

Podobnie, jak w przypadku zaćmy starczej, również w odniesieniu do zaćmy wrodzonej możemy wyróżnić kilka jej typów. Rodzaje tego schorzenia można podzielić w zależności od przyczyny zaćmy.

Najważniejsze rodzaje zaćmy wrodzonej to:

• zaćma biegunowa przednia i biegunowa tylna;
• zaćma wrodzona jądrowa;
• katarakta warstwowa – jest to najczęstszy tym zaćmy wrodzonej;
• zaćma wrodzona całkowita – obustronnej zaćmie całkowitej może towarzyszyć oczopląs oraz zez;
• zaćma błoniasta – przyczyny tego rodzaju katarakty wiążą się z przerwaniem ciągłości torebki soczewki oka;
• katarakta wieńcowa – wynika z zmętnienia głęboko położonych elementów kory soczewki, a zmętniałe twory układają się na kształt wieńca lub korony, od czego pochodzi nazwa tego schorzenia.

Zaćma u dzieci może wynikać nie tylko ze zmian wrodzonych, ale również z uszkodzeń nabytych soczewki. Zaćma jednostronna dziecięca może wynikać z urazów mechanicznych w przebiegu zespołu dziecka maltretowanego. Dlatego wykrycie zaćmy u dziecka powinno wiązać się z przeprowadzeniem dokładnego wywiadu z samym dzieckiem, jak i z jego rodzicami.

Zaćma wrodzona – jakie są jej objawy?

Zaćma u dzieci charakteryzuje się dość typowymi objawami klinicznymi, należy do nich przede wszystkim:

• leucocoria – czyli biała źrenica oka (podstawowy objaw zaćmy wrodzonej, choć możemy go zaobserwować rownież w przebiegu retinopatii wcześniaczej, czy siatkówczaka);
• odruch Franceschettiego, czyli odruch palcowo-oczny – charakterystyczny dla zaćmy obustronnej. Polega na używaniu przez dziecko piąstek lub kciuków w celu uciskania gałek ocznych. Objaw ten często niepokoi rodziców i jest przyczyną zgłoszenia się do pediatry lub lekarza okulisty;
• upośledzenie ostrości widzenia w wieku szkolnym – zaćma wrodzona nie zawsze jest rozpoznawana od razu po urodzeniu dziecka. Jej odmiana strefowa może dać objawy pogorszenia widzenia dopiero w późniejszym wieku.

Leczenie zaćmy wrodzonej, tak jak i leczenie zaćmy nabytej powinno być operacyjne. Należy mieć świadomość, że prawidłowe widzenie gwarantuje odpowiedni rozwój dziecka. Zaburzenia związane ze wzrokiem mogą być przyczyną zahamowania rozwoju fizjologicznego dziecka. W przypadku zaćmy obustronnej zaleca się, by operacja była przeprowadzona wcześnie – najlepiej do 12 tygodnia życia dziecka, ponieważ ten rodzaj zaćmy predysponuje do rozwoju oczopląsu (oczopląs rozwija się zazwyczaj około 3 miesiąca życia u nieleczonych dzieci).

Zaćma, a jaskra – czy zaćma może predysponować do rozwoju jaskry?

Zmętniała soczewka może pęcznieć, co sprzyja istotnemu zwiększeniu objętości tego elementu oka. Powiększenie się soczewki powoduje zmniejszenie i spłycenie komory przedniej oka. Może to prowadzić do wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego. Wzrost ciśnienia w gałce ocznej jest czynnikiem ryzyka i istotą poważnego schorzenia, jakim jest jaskra. A zaćma, która doprowadza do takiego stanu nazywana jest zaćmą pęczniejącą. Jaskra może prowadzić do nieodwracalnego uszkodzenia nerwu wzrokowego i znacznego pogorszenia ostrości widzenia, a nawet ślepoty.

Co ciekawe, jaskra i zaćma mają pewne powiązania również w odniesieniu do katarakty wrodzonej. Wyróżniamy tak zwany zespół Lowe’a (nazywany również zespołem oczno-mózgowo-nerkowym), który jest spowodowany wrodzonym zaburzeniem metabolizmu aminokwasów. Dzieci z tym zespołem dotknięte są zaćmą i obecnością małej soczewki w kształcie dysku (mikrofakią). Osoby dotknięte zespołem Lowe’a w połowie przypadków prezentują również objawy jaskry.

Zaćma nabyta przejrzała – czym się charakteryzuje?

Ten rodzaj zaćmy nabytej obejmuje dwie postaci: zaćmę Morgagniego oraz zaćmę przejrzałą obkurczoną. Katarakta Morgagniego charakteryzuje się rozpływem warstwy korowej soczewki oka, czemu towarzyszy przemieszczenie stwardniałego jądra do dolnej części soczewki (dzieje się to pod wpływem siły ciężkości).

Z kolei katarakta przejrzała obkurczona cechuje się istotnym zmniejszeniem stopnia uwodnienia soczewki, co prowadzi do zmniejszenia jej objętości. Torebka soczewki, na skutek jej obkurczenia staje się pomarszczona, nierówna. Dochodzi do zmian w obrębie torebki soczewki, co predysponuje do przenikania przez nią mas korowych, pochodzących z soczewki. Ten materiał, który przenika poza soczewkę może być przyczyną tak zwanego soczewko-pochodnego zapalenia błony naczyniowej oka (zapalenia naczyniówki). Jest to reakcja układu odpornościowego organizmu na substancje białkowe soczewki. Materiał ten może również zatkać kąt przesączania w oku, co predysponuje do rozwoju wtórnej jaskry fakolitycznej. Jest to kolejny dowód na to, że jaskra i zaćma oczu mogą być schorzeniami powiązanymi ze sobą.

Zaćma – leczenie farmakologiczne

Wiele osób zastanawia się, czy możliwe i skuteczne jest leczenie zaćmy bez operacji?

Niestety, należy mieć świadomość, że bezoperacyjne leczenie zaćmy nie przynosi pożądanych rezultatów. Skuteczność kropli stosowanych w celu spowolnienia zmian w soczewce oka nie została potwierdzona w badaniach naukowych. Jedynym skutecznym sposobem leczenia zmętnienia soczewki jest operacja zaćmy. Zdecydowanie nie warto bagatelizować schorzenia, jakim jest zaćma, ze względu na strach przed operacją. Leczenie zaćmy oczu należy rozpocząć do wizyty u specjalisty okulisty, który po zbadaniu pacjenta i stwierdzeniu zmętnienia soczewki może wystawić skierowanie na operację zaćmy.

Operacja zaćmy – na czym polega?

Jak już wiemy – leczenie zaćmy bez operacji jest nieskuteczne i niewskazane. Bezoperacyjne leczenie zaćmy nie poprawia istotnie jakości widzenia, dlatego powstają co jakiś czas nowe, coraz bezpieczniejsze metody jej operacyjnego leczenia. Klasyczna operacja zaćmy nosi nazwę fakoemulsyfikacji. Pacjenci zastanawiają się często, na czym polega operacja zaćmy? Zabieg usunięcia zaćmy wymaga usunięcia starej, zmętniałej soczewki i zastąpieniu jej nową, sztuczną soczewką, która gwarantuje prawidłowe i ostre widzenie.

Większość z nas słyszała o zabiegu, jakim jest operacja zaćmy. Na czym dokładnie polega ta procedura medyczna? Soczewkę zmienioną chorobowo usuwa się dzięki ultradźwiękom, które rozdrabniają ją na niewielkie fragmenty. Ten etap nazywany jest emulsyfikacją jądra soczewki. Rozdrobnione masy soczewkowe są następnie wyssane poprzez niewielki otwór, który powstał przez nacięcie na torebce soczewki. Kolejnym krokiem jest wszczepienie sztucznej soczewki. Umieszcza się ją w starej torebce soczewki, czyli w tym samym miejscu, w którym znajdowała się zmętniała, naturalna soczewka pacjenta. Leczenie zaćmy metodą fakoemulsyfikacji jest zabiegiem bezpiecznym, gdyż wymaga wykonania naprawdę niewielkiego cięcia (jest to zazwyczaj około 1,5–3,0 mm). Operacja zaćmy jest bardzo krótką procedurą – cały zabieg trwa zazwyczaj krócej niż 30 minut.

Leczenie zaćmy – jakie są wskazania do operacji zaćmy?

Główne wskazania do operowania tego schorzenia są związane z powikłaniami, jakie może nieść ze sobą zaćma. Zabieg jest koniecznością w przypadku, gdy katarakta powoduje wtórną, soczewko-podobną jaskrę oka. Co więcej, zaćma może prowadzić również do wystąpienia soczewko-pochodnego zapalenia naczyniówki oka. Zmętnienie soczewki oka sprawia, że niemożliwe jest dokładne zbadanie dna oka, co utrudnia znacznie diagnostykę i kontrolowanie niektórych schorzeń okulistycznych (na przykład retinopatii cukrzycowej). Kolejnym, ważnym wskazaniem do operacji zaćmy jest przemieszczenie się soczewki do przedniej komory oka. Powyższe wytyczne są typowo medycznymi wskazaniami i wynikają z zagrożenia powikłaniami, do jakich może doprowadzić zaćma. Zabieg ten jest jednak szczególnie polecany osobom bez powikłań związanych z zaćmą, u których obniżona sprawność wzrokowa utrudnia codzienne funkcjonowanie i pracę.

Operacja zaćmy – na czym polega znieczulenie oka w czasie zabiegu?

Warto mieć świadomość, że operacja zaćmy nie wymaga znieczulenia ogólnego i całkowitego zniesienia świadomości. Zabieg usunięcia zaćmy można przeprowadzić w znieczuleniu miejscowym. Zabieg na zaćmę można wykonać po wprowadzeniu do worka spojówkowego żelu lub kropli znieczulających. Brak konieczności znieczulania ogólnego sprawia, że zabieg zaćmy jest jeszcze bezpieczniejszy, w porównaniu do innych procedur medycznych, które wymagają tego rodzaju znieczulenia (nie ma ryzyka powikłań związanych z wprowadzaniem, jak i wyprowadzaniem pacjenta ze znieczulenia ogólnego).

Operacja zaćmy – przeciwwskazania

Jak każda procedura inwazyjna, również operacja zaćmy wiąże się z pewnymi przeciwwskazaniami do jej wykonania. Nie każdy będzie mógł być poddany zabiegowi okulistycznemu, jakim jest operacja zaćmy. Przeciwwskazania do operowania zaćmy oka to przede wszystkim:

• infekcje dotyczące gałki ocznej;
• zapalenie spojówek;
• infekcje dotyczące kanalika łzowego;
• podwinięcie powiek i uniemożliwienie zamykania powieki;
• niekontrolowana jaskra.

Niektóre choroby okulistyczne mogą być przyczyną niskiej skuteczności zabiegu na zaćmę i pogorszenia efektów operacji. Takim schorzeniem jest zwyrodnienie plamki żółtej (nazywane również zwyrodnieniem plamki żółtej związanym z wiekiem; AMD). AMD pojawia się u osób powyżej 50 roku życia i prowadzi do uszkodzenia centralnej części siatkówki, czyli właśnie obszaru, który nazywamy plamką żółtą. Schorzenie to objawia się początkowo obniżeniem ostrości widzenia, a w ostateczności może doprowadzić nawet do ślepoty. Gdy zaćmie współtowarzyszy zwyrodnienie plamki żółtej, to pomimo operacji zaćmy, pacjent może nie odzyskać prawidłowego, ostrego widzenia.

Operacja zaćmy – powikłania po zabiegu

Jak każdy zabieg, również operacja zaćmy może wiązać się z pewnymi powikłaniami. Niektóre z nich pojawiają się w krótkim czasie po zabiegu usunięcia zaćmy, niektóre dopiero po jakimś czasie. Do wczesnych powikłań po operacji zaćmy należy ostre pooperacyjne zapalenie wnętrza gałki oczne, które typowo spowodowane jest zakażeniem bakteryjnym (często odpowiadają za nie gronkowce).

Jakie niepokojące objawy po operacji zaćmy mogą nasuwać rozpoznanie ostrego zapalenia gałki ocznej? Schorzenie to objawia się silnym bólem oka, spadkiem ostrości widzenia oraz zaczerwieniem spojówki (zaczerwienie wynika z jej przekrwienia). Leczenie tego powikłania wymaga zastosowania antybiotykoterapii. Należy mieć świadomość, że nie jest to częste powikłanie. Ostre zapalenie gałki ocznej pojawia się u około 0,2% pacjentów poddanych operacji zaćmy.

Zaćma – objawy po operacji, które mogą świadczyć o późnych powikłaniach

Przewlekłe zapalenie wnętrza gałki ocznej to kolejne, tym razem późne powikłanie zabiegu na zaćmę. Tego powikłania można się spodziewać nawet po upływie roku od momentu operowania zaćmy. Głównym objawem tego schorzenia jest pogorszenie ostrości widzenia.

Inne, późne powikłania, które mogą wystąpić w następstwie operacji zaćmy to:

• zmętnienie tylnej torebki soczewki – jest to jedno z częstszych powikłań. Niepokojące objawy po operacji zaćmy, które mogą świadczyć o tym powikłaniu to zamglenie widzenia i spadek jego ostrości. W przypadku zmętnienia tylnej torebki soczewki nie jest konieczna powtórna operacja zaćmy. Zmętnienie torebki soczewki można leczyć laserem neodymowym YAG. Leczenie tego powikłania polega na laserowym wycięciu niewielkiego otworu w zmętniałej torebce, dzięki czemu poprawia się istotnie jakość, jak i ostrość widzenia;
• obrzęk torbielowaty plamki – tego powikłania można się spodziewać kilka miesięcy po przeprowadzeniu operacji usunięcia zaćmy. Dominującym objawem jest utrata ostrości widzenia;
• odwarstwienie siatkówki – charakterystycznym objawem tego powikłania jest zaniewidzenie, które ma postać kurtyny/zasłony na oku. Wystąpieniu odwarstwienia siatkówki sprzyja współwystępowanie zaćmy i częstej wady wzroku – krótkowzroczności.

Jednym z najczęściej wykonywanych zabiegów jest z pewnością operacja zaćmy. Powikłania po operacji zaćmy zdarzają się stosunkowo rzadko, ponieważ obecnie używane w okulistyce metody są naprawdę nowoczesne i znacznie ulepszone. Mimo powszechności tego zabiegu powikłania występują naprawdę z małą częstością, dlatego nie warto odkładać tej operacji z powodu obaw związanych z powikłaniami.

Zabieg zaćmy – jak długo trzeba przebywać w szpitalu?

Większość pacjentów, których czeka operacja zaćmy zastanawia się, ile czasu będą musieli spędzić w szpitalu. Obecnie operacja zaćmy odbywa się w trybie jednodniowym, co oznacza, że pacjent spędzi w szpitalu zaledwie kilka godzin. Sama operacja trwa zazwyczaj do 30 minut, po czym należy zostać w szpitalu 2 – 3 godziny na obserwacji. Po tym czasie możliwe jest opuszczenie szpitala.

Jak przygotować się do operacji zaćmy?

Przed operacją możemy wykonać kilka czynności, które ułatwią nam okres pooperacyjny i zmniejszą ryzyko wystąpienia powikłań związanych z samą operacją i znieczuleniem miejscowym. Przed operacją warto umyć włosy i ciało, ponieważ po zabiegu powinniśmy przez jakiś czas unikać drażniących substancji zawartych w szamponach i mydłach. Co ważne, w dniu operacji nie powinniśmy nakładać makijażu, warto również odstąpić od malowania paznokci i zakładania biżuterii. W dniu operacji pacjent powinien unikać picia kawy, alkoholu, czy napojów energetycznych. Jeśli chodzi o przyjmowanie pokarmu, to najlepiej jest na przynajmniej 6 godzin przed zabiegiem pozostać na czczo. Wszystkie te informacje z pewnością uzyskamy na przedoperacyjnej wizycie u anestezjologa. Na tej konsultacji otrzymamy również informację, czy w dniu zabiegu powinniśmy przyjąć leki, które stosujemy na stałe.

Czego możemy spodziewać się przed operacją?

Przed operacją zaćmy należy odbyć wizytę kwalifikującą. Jest to wizyta u lekarza specjalisty, który dokładnie zbada nasze oczy i stwierdzi, czy zabieg zaćmy jest w tym przypadku konieczny. Na takiej wizycie lekarz mierzy ciśnienie wewnątrzgałkowe (jego podwyższenie może świadczyć o towarzyszącej jaskrze) oraz dobiera wraz z pacjentem soczewkę, jaka zostanie wszczepiona podczas operacji.

Przed każdą operacją konieczne jest wykonanie pewnych ogólnych badań, które nie są związane tylko i wyłącznie z okiem. Pacjent zostanie skierowany na badanie EKG (elektrokardiogram) oraz badania krwi (m.in. morfologia, jonogram, czynniki krzepnięcia, glukoza). Wyniki tych badań są niezbędne podczas wizyty u anestezjologa. Konsultacja anestezjologa jest konieczna do zakwalifikowania pacjenta do znieczulenia. Jest to tak zwana wizyta przedoperacyjna, podczas której lekarz anestezjolog tłumaczy pacjentowi przebieg znieczulenia i zabiegu. Zarówno na konsultację anestezjologiczną, jak i okulistyczną warto zabrać wszystkie informacje o naszych wcześniejszych hospitalizacjach oraz przekazać lekarzowi informację o lekach przyjmowanych na stałe.

Powtórna operacja zaćmy – czy jest konieczna? Czy katarakta może powrócić?

Satysfakcjonujące wyniki i odzyskanie prawidłowej ostrości widzenia uzyskuje się w ponad 90% przypadków. Soczewka, która wszczepiana jest podczas operacji może służyć pacjentowi przez jego całe, dalsze życie. Sztuczna soczewka nie ulegnie już zmętnieniu, jednak takiemu procesowi może ulec torebka soczewki, którą się pozostawia. Powtórna operacja zaćmy nie jest w tym wypadku konieczna, ponieważ ten rodzaj zmętnienia można leczyć laserowo.

Operacja zaćmy – cena

Operację zaćmy możemy zrealizować w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia lub prywatnie – w klinikach okulistycznych, które oferują tego rodzaju zabieg. Odpłatny zabieg usunięcia zaćmy wiąże się z poniesieniem przez pacjenta kosztów operacji. Są one zróżnicowane i zależne od danej kliniki, miasta, w której się znajduje, ale także od indywidualnej sytuacji pacjenta i rodzaju soczewki, jaka została wybrana do zabiegu. Nie można więc z góry założyć, ile będzie kosztować operacja zaćmy. Ceny w 2020 roku mogą wahać się od 3 tysięcy złotych do 6 tysięcy złotych. Jest to koszt zoperowania jednego oka. Operowanie zaćmy w ramach NFZ może wiązać się z oczekiwaniem na zabieg. W prywatnych ośrodkach możemy oczekiwać krótszych kolejek. Należy mieć świadomość, że zarówno odpłatna, jak i refundowana operacja zaćmy jest przeprowadzana w profesjonalny i bezpieczny dla pacjenta sposób.

Zaćma – po operacji

Po operacji zaćmy już tego samego dnia można wrócić do domu. Jednak zazwyczaj w dniu kolejnym konieczne jest odbycie wizyty kontrolnej u okulisty. Lekarz podczas takiej wizyty bada pacjenta i ocenia, czy procesy gojenia zachodzą prawidłowo. Kolejne wizyty odbywają się już w trybie ambulatoryjnym, w poradni okulistycznej.

Katarakta – czy można jej uniknąć?

Czy istnieje skuteczna profilaktyka zaćmy? Niestety, nie da się uniknąć zaćmy nabytej starczej i zmian związanych ze starzeniem się organizmu. Jednak z pewnością można unikać czynników, które są potencjalnie związane z wystąpieniem zaćmy, czyli przede wszystkim palenia papierosów. Co więcej, dyskutuje się również wpływ promieniowania podczerwonego na rozwój zaćmy. Wyrównanie poziomu glukozy u osób z cukrzycą będzie zapobiegało rozwojowi zaćmy metabolicznej. Należy mieć świadomość, że odpowiednie leczenie cukrzycy i kontrolowanie glikemii chroni także przed przedwczesnym rozwojem zaćmy starczej. Ponadto, zaćmie posterydowej można zapobiegać poprzez stosowanie leków sterydowych zgodnie z ich wskazaniami i tylko po ich zaleceniu przez lekarza.

Podsumowując, jeśli zauważymy u siebie jakiekolwiek objawy związane z narządem wzroku, to warto wybrać się na wizytę do okulisty. Katarakta istotnie obniża jakość życia pacjentów, a jest przecież schorzeniem w pełni wyleczalnym. W naszym kraju, z roku na rok zwiększa się dostępność do zabiegów operacyjnych i leczenia zaćmy, dlatego warto skorzystać z tego i cieszyć się prawidłowym widzeniem.

Przez Katarzyna Banaszczyk - Katarzyna Banaszczyk Autorem tekstu jest Katarzyna Banaszczyk, absolwentka kierunku lekarskiego Collegium Medicum w Bydgoszczy, UMK w Toruniu. W kręgu jej medycznych zainteresowań znajduje się dermatologia oraz choroby wewnętrzne, w szczególności endokrynologia. Obecnie realizuje lekarski staż podyplomowy w szpitalu Uniwersyteckim Nr 2 im. Jana Biziela w Bydgoszczy.