Związek Harcerstwa Polskiego stawia sobie bardzo ambitne cele. ZHP wspiera rozwój dzieci i młodzieży oraz stara się wychowywać je zgodnie z wartościami takimi jak np. patriotyzm, braterstwo czy praca, co w dzisiejszych czasach jest naprawdę ogromnym wyzwaniem. Żeby ta misja miała szanse na powodzenie, konieczne jest odpowiednie przygotowanie kadr, co realizowane jest poprzez kompleksowe warsztaty instruktorskie. Jak wygląda takie szkolenie i którzy harcerze mogą wziąć w nim udział?
Kim jest instruktor ZHP?
ZHP ma w swoich szeregach niemal 150 tys. osób (dane z 2023 r.) w różnym wieku. Oczywiście harcerze są podzieleni wiekowo – najmłodsze są zuchy (6-9 lat), następnie harcerze, harcerze starsi i w zasadzie dorośli już wędrownicy (15-21 lat). Kto nad nimi wszystkimi czuwa podczas różnego rodzaju aktywności i kto podejmuje różne ważne decyzje? Harcerze odpowiadający za prowadzenie drużyn, czyli instruktorzy. Jak podaje oficjalny serwis ZHP, jest ich w Polsce około 12 tys.
Instruktor ZHP – wymogi
Jednak instruktor instruktorowi nierówny – w ZHP można uzyskać następujące stopnie instruktorskie: przewodnik, podharcmistrz i harcmistrz. Instruktor ZHP w stopniu „przewodnik” może zostać drużynowym jednostki – osobą odpowiedzialną za bezpośrednie prowadzenie gromady/drużyny (wychowawcą grupy harcerzy). Może także pełnić funkcje instruktorskie. Przewodnikiem może zostać harcerz powyżej 16 r.ż., który wykonał próbę na stopień przewodnika (co wymaga spełnienia szeregu wymogów), a także złożył „Zobowiązanie Instruktorskie” (specjalną przysięgę). Żeby próba została zamknięta skutecznie, przyszły instruktor musi m.in. ukończyć warsztaty instruktorskie – kurs przewodnikowski.
Instruktor w stopniu bezpośrednio wyższym od przewodnika to podharcmistrz i ma on większe uprawnienia (np. może pełnić funkcję kierownika placówki wypoczynku). Żeby przystąpić do próby, trzeba m.in. mieć skończone 18 lat i zaliczyć służbę instruktorską jako przewodnik. Warunkiem zamknięcia próby jest z kolei to, by przewodnik ukończył warsztaty instruktorskie – kurs podharcmistrzowski.
Najwyższy stopień instruktorski to harcmistrz. Może nim zostać osoba po służbie instruktorskiej, która skończyła co najmniej 21 lat. Są tu liczne wymogi, ale ponownie konieczne jest, by instruktor zaliczył warsztaty instruktorskie – tym razem wymagany jest kurs podharcmistrzowski, choć alternatywnie możliwe jest też uczestniczenie w innych formach edukacyjnych o poziomie harcmistrzowskim, takich jak np. szkolenie, konferencja, seminaria itd.
Warsztaty instruktorskie ZHP
Jak widać, niezależnie od tego, jaki stopień instruktorski mają zamiar zdobyć harcerze, w ZHP zawsze wymagane jest, by ukończone zostało określone szkolenie. Ogólnym celem takiego kursu jest więc przygotowanie uczestników do zdobycia danego stopnia instruktorskiego, ale także do prowadzenia zespołów harcerskich. Na czym konkretnie polegają warsztaty instruktorskie i czego można się na nich nauczyć?
Warsztaty instruktorskie przewodnikowskie
Jeśli chodzi o warsztaty instruktorskie przewodnikowskie, w czasie ich trwania harcerze aspirujący do stopnia przewodnika poznają narzędzia, które są nieodzowne do efektywnej pracy w gromadach czy drużynach. Należy pamiętać, że tego rodzaju szkolenie kierowane jest do osób dopiero rozpoczynających ścieżkę instruktorską, więc w dużej mierze poruszane są tu podstawowe zagadnienia. Warsztaty instruktorskie tego rodzaju dotyczą więc m.in. takich kwestii jak: metodyka w pracy instruktora harcerskiego, mentoring, tworzenie planu zajęć drużyny itp.
Warsztaty instruktorskie podharcmistrzowskie/harcmistrzowskie
Z kolei warsztaty instruktorskie podharcmistrzowskie oraz harcmistrzowskie są znacznie bardziej zaawansowane. Podczas tego typu kursów doświadczeni już instruktorzy jeszcze gruntowniej zgłębiają tajniki metody harcerskiej. Szkolenie obejmuje praktyczne zagadnienia takie jak zarządzanie zespołem, praca z grupą czy zasady planowania pracy, ale też dotyczące roli instruktora – jego postawy, budowania autorytetu, odpowiedzialności czy opieki nad próbami instruktorskimi. Poszerzana jest też wiedza o ZHP i harcerskim systemie wychowawczym.
Warto podkreślić, że choć warsztaty instruktorskie podharcmistrzowskie/ harcmistrzowskie za podstawowy cel mają przygotowanie uczestnika do zdobycia stopnia (odpowiednio) podharcmistrza/harcmistrza, to dodatkowo chodzi w nich o uświadomienie mu, na czym polega ta rola i z jaką odpowiedzialnością się wiąże. Szkolenie tego typu jest też świetnym przygotowaniem do udziału w kolejnych specjalistycznych kursach harcerskich.
Warsztaty instruktorskie – jak to wygląda w praktyce?
Choć brzmi to wszystko bardzo poważnie, trzeba wiedzieć, że warsztaty instruktorskie mają charakter wyjazdowy, a w ich trakcie czeka na uczestników wiele typowo harcerskich atrakcji. Szkolenia odbywają się zazwyczaj na łonie natury – w obozowisku czy stanicy harcerskiej, w lesie, nad jeziorem czy w górach. Tak jak zwykli harcerze instruktorzy biorą też udział w specjalnie przygotowanych grach terenowych, udają się na wędrówki, a niektóre szkolenia odbywają się przy ognisku w przyjaznej, wesołej atmosferze.
Gdzie znajdę warsztaty instruktorskie?
Zbliżające się warsztaty instruktorskie można wyszukać np. na oficjalnej stronie internetowej ZHP: https://zhp.pl/wydarzenia. Dla ułatwienia można skorzystać z wyszukiwarki zamieszczonej po lewej stronie ekranu, zaznaczając, o jaki rodzaj kursu chodzi, jakie miejsce i okres czasu nas interesuje itp.
Informacje tego typu dostępne są też na stronach czy w mediach społecznościowych (np. Facebook, Instagram) regionalnych chorągwi ZHP. Można też skorzystać z wyszukiwarki internetowej, wpisując hasło typu „warsztaty instruktorskie przewodnikowskie” czy „kurs podharcmistrzowski”.
Uwaga: Warsztaty instruktorskie są wyjazdowe i trwają z reguły około tygodnia, czasem organizowane są też 2 czy 3 zjazdy weekendowe. Szkolenia są płatne – koszt takiego kursu wynosi kilkaset zł i zazwyczaj obejmuje wyżywienie, dostęp do sanitariatów, materiały dydaktyczne itp.