Atrakcje Tomaszowa Mazowieckiego

A może byśmy tak, … do Tomaszowa?

Cudze chwalicie, swego nie znacie – to powiedzenie doskonale pasuje do niepozornego miasta położonego nieco ponad 50 km na północny wschód od Łodzi, a chodzi oczywiście o Tomaszów Mazowiecki. Atrakcje tego miejsca nie ograniczają się bynajmniej do płaskich, równinnych terenów i industrialnej zabudowy, tak charakterystycznych dla województwa łódzkiego (mylący drugi człon nazwy – „Mazowiecki” wywodzi się z dawnego podziału administracyjnego Polski). Prawa miejskie Tomaszów uzyskał niecałe 200 lat temu na fali rewolucji przemysłowej. Szczególnie prężnie rozwijał się tu przemysł metalurgiczny, o czym zadecydowały bogate pokłady rudy żelaza, natomiast osiedlenie się sukienników, przybyłych ze Śląska i Saksonii w pierwszej połowie XIX wieku, umożliwiło dynamiczny rozwój włókiennictwa. Dlatego też dawniej miasto nazywano potocznie „Tomaszowem fabrycznym”. Kopalnie i zakłady przemysłowe (m.in. fabryka dywanów, zapałek oraz słynna Tomaszowska Fabryka Sztucznego Jedwabiu) przyciągały kolejnych osadników, głównie rzemieślników i fabrykantów. 

To tyle z krótkiej genezy, która nie brzmi bynajmniej jak opis z broszury turystycznej. Podstawowe pytanie brzmi: w jaki sposób tak industrialny krajobraz może czymkolwiek zainteresować i przyciągnąć turystów? Tytułowe słowa z wiersza Juliana Tuwima „Przy okrągłym stole” sugerują przecież, że atrakcje Tomaszowa Mazowieckiego to coś więcej niż darmowy transport miejski. Chociaż pisarza przyciągnęła tu głównie miłość do przyszłej żony, to okazuje się, że włodarze miasta nie bez powodu od kilku lat koncentrują swoje siły na promocji lokalnych atrakcji. 

Niebieskie Źródła

Mimo, że atrakcje Tomaszowa Mazowieckiego absolutnie nie ograniczają się do Tomaszowskiej Okrąglicy, bo tak właśnie nazwany został pakiet trzech miejsc cieszących się największym powodzeniem wśród turystów, dzień zwiedzania zaczynamy od klasyki, czyli Niebieskich Źródeł. Na terenie tego niespełna 29-hektarowego rezerwatu przyrody, położonego na prawym brzegu Pilicy, znajdują się dwa wywierzyska krasowe. Źródlana woda wypływająca pod ciśnieniem ze skał wapiennych podrzuca piasek i tworzy wyjątkowe zjawisko przypominające bulgoczące gejzery, a powstałe rozlewiska przybierają niesamowity turkusowy kolor. Legenda mówi, że kiedyś, w czasach potopu szwedzkiego znajdowała się tu kaplica, w której schronili się Szwedzi. Bóg, chcąc ukarać najeźdźców za zbezczeszczenie świętego miejsca, sprawił, że sanktuarium zapadło się pod ziemię, a w jego miejscu powstało jezioro o niezwykłym kolorze. Jak to zwykle bywa prawda jest nieco bardziej prozaiczna, a turkusowa barwa to sprawka rozproszonego światła słonecznego. Dlatego, żeby podziwiać to wyjątkowe miejsce w pełnej krasie, koniecznie trzeba przyjść w słoneczny, bezchmurny dzień, najlepiej o poranku. Nabrzeże porasta las łęgowy poprzecinany trasami spacerowymi, a ponieważ woda w wywierzyskach nigdy nie zamarza, obszar ten stał się ostoją dla wielu gatunków ptaków i przyciąga turystów przez okrągły rok. To idealne miejsce żeby odpocząć od zgiełku miasta i zachwycić się pięknem przyrody. 

Skansen Rzeki Pilicy

Z Niebieskich Źródeł udajemy się do pobliskiego Skansenu Rzeki Pilicy. Skansen rzeczny (jedyny taki w Polsce) podzielony został na kilka działów tematycznych. Znajdziemy tu m.in. ekspozycję zabytkowych łodzi i kajaków, stary drewniany młyn wodny z elementami sięgającymi XIX wieku oraz piękny przystanek kolejowy z 1896 roku (stacja Wolbórka). Gwoździem programu są natomiast imponujące pojazdy wojskowe z czasów II Wojny Światowej wydobywane sukcesywnie z Pilicy, a wśród nich eksperymentalny ciągnik artyleryjski III Rzeszy. W skansenie zgromadzono też liczne eksponaty związane z tradycją spławów drewna, młynarstwem, wioślarstwem, rybołówstwem czy szkutnictwem.

Groty Nadgórzyckie

Następne na naszej liście są Groty Nadgórzyckie. Tak jak w przypadku nazwy Tomaszów Mazowiecki, użycie terminu groty jest dość mylące, ponieważ chodzi tak naprawdę o pozostałości po dawnej kopalni piasku szklarskiego, usytuowanej przy ulicy Pod Grotami. Dawniej była tu wieś Nadgórzyce, a piasek wydobywano do celów budowlano-przemysłowych (głównie w XIX wieku). W ten sposób powstały podziemne korytarze i sale, z których największa ma wymiary 30 x 25 m oraz 3 m wysokości. Wyrobiska zbudowane są z piaskowca cenomańskiego, a pochodzący stąd piasek wyróżniał się białym kolorem i niezwykle drobną strukturą. Olbrzymie złoża białego piasku możemy zresztą podziwiać w pobliskiej miejscowości – Białej Górze. Co prawda teren znajdującej się tam kopalni odkrywkowej piasków jest zamknięty dla zwiedzających, sam widok jest naprawdę malowniczy. Po zakończeniu się ery zapotrzebowania na piasek i intensywnego wydobywania surowca, Groty Nadgórzyckie próbowano przysposobić jako atrakcję turystyczną, co ostatecznie udało się z pomocą środków unijnych. Podziemna trasa turystyczna wiedzie przez dwie oświetlone alejki, wzdłuż których możemy podziwiać zgromadzone ekspozycje, nawiązujące do historii obiektu. Fakt, że nie jest to dzieło natury, wcale nie czyni tego osobliwego miejsca mniej interesującym, choć bardziej uczciwa nazwa powinna zapewne brzmieć kopalnie lub wyrobiska Nadgórzyckie. Zwiedzanie odbywa się zawsze w grupach z przewodnikiem, który wtajemnicza odwiedzających w liczne sekrety i mroczne legendy, które narosły wokół Grot na przestrzeni lat.

Zabytki miejskie

Na atrakcje Tomaszowa Mazowieckiego składają się także liczne zabytkowe budynki, kościoły i muzea. Komu zostanie czas i energia po zwiedzaniu Tomaszowskiej Okrąglicy, koniecznie musi wybrać się do Muzeum Regionalnego im. Antoniego hr. Ostrowskiego, które zajmuje ponad 200-letni Pałac Ostrowskich. Kilka pięter mieści imponującą kolekcję eksponatów z zakresu etnografii, archeologii, przyrody, historii oraz sztuki. Poznamy tu m.in. obrzędy i zwyczaje lokalnych chłopów z przełomu XIX i XX wieku, zobaczymy tradycyjne stroje, meble oraz sprzęty domowe z tamtego okresu, a także dowiemy się, jakie zwierzęta zamieszkują pobliskie łąki i lasy (część przyrodnicza z pewnością zainteresuje też najmłodszych).

Intensywne zwiedzanie warto zakończyć relaksem wśród fontann na zrewitalizowanym Placu Kościuszki. Szczególnie zjawiskowo wyglądają wieczorem dzięki zachwycającym efektom świetlnym. Idąc spacerem od Muzeum Regionalnego w stronę placu (nie więcej niż 10 minut), warto zatrzymać się też przed pięknym klasycystycznym budynkiem Ratusza Miejskiego. Plac Kościuszki to centralna część miasta i ulubione miejsce spotkań Tomaszowian. W 2015 roku został ogłoszony najlepiej zagospodarowaną przestrzenią publiczną w województwie łódzkim – zdecydowanie zasłużenie. Otaczają go piękne kamienice, należące do niegdysiejszych właścicieli fabryk, m.in. imponująca kamienica fabrykanckiej rodziny Knothe oraz klasycystyczna kamienica Bartkego, a także XIX-wieczny kościół ewangelicko-augsburgski. W zasięgu wzroku znajdują się też dawne jatki miejskie (w klasycystycznym budynku z charakterystycznymi arkadami mieści się obecnie galeria sztuki). 

Wokół Tomaszowa, czyli raj dla aktywnych

Okolice Tomaszowa Mazowieckiego z nawiązką spełnią oczekiwania wszystkich miłośników przyrody i aktywnego wypoczynku. Wystarczy wyjechać kilka kilometrów poza miasto, aby znaleźć się w przepięknym Spalskim Parku Krajobrazowym. To idealne miejsce na wycieczki rowerowe i spływy kajakowe Pilicą. Szlak kajakowy przebiega przez, położony nieco na południe od Tomaszowa, Zalew Sulejowski. Miłośnicy plażowania i wszelkich sportów wodnych mogą tu popływać żaglówką lub na windsurfingu, wypożyczyć rowerki wodne, albo zwyczajnie poleżeć na jednej z piaszczystych plaż. Będąc w tamtych okolicach, warto zahaczyć o Ośrodek Hodowli Żubrów w pobliskich Smardzewicach (pozycja absolutnie obowiązkowa dla rodzin z dziećmi!). 

Oprócz sielskiej przyrody okoliczne lasy skrywają prawdziwe perełki dla wszystkich fanów historii i militariów. W miejscowości Konewka (12 km od Tomaszowa Mazowieckiego) znajduje się bowiem niemiecki schron kolejowy wybudowany w 1941 roku. Ten naprawdę pokaźnych rozmiarów bunkier miał chronić pociągi sztabowe III Rzeszy przed nalotami. Przez 380-metrowy tunel główny przebiegają tory, umożliwiające wjazd całego składu kolejowego. Obok postawiono schrony dodatkowe, które mieściły m.in. pompy, kotłownię czy też urządzenia do wentylacji i uzdatniania wody. Zwiedzający mogą tu podziwiać wystawy związane z II Wojną Światową oraz eksponaty militarne.

Kolejny taki obiekt znajdziemy w, oddalonej zaledwie o 10 km, miejscowości Jeleń. Bunkier w Jeleniu ma kształt łuku (w przeciwieństwie do podłużnego schronu w Konewce) i jest odrobinę mniejszy. Oprócz głównego pomieszczenia i tu znajdziemy bunkry pomocnicze składające się na duży kompleks, połączony podziemnymi korytarzami. O ile bunkier w Konewce został zagospodarowany i otoczony należną opieką, a nawet wyróżniony certyfikatem Polskiej Organizacji Turystycznej dla najlepszych produktów turystycznych w kraju, o tyle, z niewiadomych przyczyn, schron w Jeleniu nie doczekał się żadnego patronatu. Pozostawiony sam sobie, niestety powoli niszczeje w lesie. Z tego powodu, jest to raczej atrakcja zarezerwowana dla poszukiwaczy i tropicieli przygód, a także dla pasjonatów tematyki II Wojny Światowej.

Tomaszów Mazowiecki – atrakcje dla dzieci

Tomaszów Mazowiecki z pewnością nie rozczaruje tych, którzy w podróż wybiorą się z dziećmi. Oprócz tradycyjnych placów i sal zabaw, miasto może pochwalić się solidną ofertą turystyczną dla najmłodszych globtroterów. Na pierwsze miejsce wysuwa się jedyne w Polsce lodowisko, które działa aż przez 10 miesięcy w roku. To prawdziwa frajda dla dużych i małych. Każdy może tu doskonalić swoje umiejętności niezależnie od pory roku. W pełni profesjonalny tor łyżwiarski, przystosowany do łyżwiarstwa szybkiego, figurowego, curlingu czy hokeja, znajduje się w olbrzymiej Arenie Lodowej, z której od kilku lat słynie Tomaszów Mazowiecki. Atrakcje dla dzieci nie ograniczają się tu do samego łyżwiarstwa, ponieważ na dwa miesiące w roku lodowy tor zmienia się w trasę dla rolkarzy. 

Kolejnym punktem obowiązkowym dla każdego małego turysty jest Rodzinny Park Przygody nad Pilicą, który oferuje niezapomniane przeżycia dla wszystkich niezależnie od wieku. Znajdziemy tu park linowy z czterema trasami podzielonymi na różne stopnie trudności. Dla maluchów przeznaczona jest trasa niska oraz plac zabaw Madagaskar z najprostszą trasą z przeszkodami. Trasa średnia zapewni odpowiednią dawkę adrenaliny dzieciom o wzroście do 120 cm, a na pozostałych czekają wyzwania na trasie wysokiej oraz podnoszący ciśnienie zjazd na linie na drugi brzeg rzeki. Niezapomniane wrażenia gwarantowane!

W błędzie jest ten, kto myśli, że na tym skończyły się lokalne atrakcje. Tomaszów Mazowiecki to także idealne miejsce dla małych odkrywców z zacięciem botanicznym. 15 minut jazdy od centrum miasta, w miejscowości Ujazd znajduje się genialny tematyczny Park Edukacyjny Mikrokosmos. W parku znajdziemy wielkie realistyczne rzeźby przedstawiające owady, wirusy i bakterie, a także ścieżki dydaktyczne, woliery z żywymi ptakami i mini ogród botaniczny oraz mnóstwo dodatkowych atrakcji, m.in. cieszący się niesłabnącym powodzeniem wśród najmłodszych tyrolski zjazd linowy, góra wspinaczkowa i oczywiście plac zabaw. 

Miasto i jego okolice spodobają się zarówno miłośnikom przyrody, fanom aktywnego wypoczynku, jak i rodzinom z dziećmi, a przede wszystkim każdemu, kto ma w sobie żyłkę odkrywcy i lubi nieoczywiste podróżnicze destynacje. Taki właśnie jest Tomaszów Mazowiecki. Atrakcje turystyczne i przyroda przeplatają się z industrialnym krajobrazem, a każdy, kto zdecyduje się wybrać na weekend w te strony z pewnością wróci do domu w pełni usatysfakcjonowany. Tomaszów to miejsce zdecydowanie warte odkrycia i dowód na to, że Polska jest piękna i potrafi zaskoczyć niejednego zapalonego amatora podróży.