Śląski Ogród Botaniczny w Mikołowie

Śląski Ogród Botaniczny w Mikołowie

Mikołów to niewielkie śląskie miasteczko, w którym od XVIII w. do czasów II wojny światowej mieszkała duża społeczność żydowska. Jej pozostałością jest tzw. nowy cmentarz żydowski. Jednak to nie on jest wizytówką miasta. A jaka wobec tego jest największa atrakcja miasta Mikołów? Ogród Botaniczny! Zobaczmy, co można zobaczyć na tym rozległym obszarze, będącym swoistym rodzajem „królestwa roślin”!

Śląski Ogród Botaniczny w Mikołowie powstał w 2003 roku, ale idea stworzenia tego typu ogrodu pojawiła się już w 1997 roku. Rok wcześniej (1996) w przeprowadzono inwentaryzację przyrodniczą. Na jej podstawie okazało się, że w Mokrem, nieopodal Mikołowa, znajduje się wiele jedynych w swoim rodzaju elementów przyrodniczych: tereny podmokłe o wyjątkowo bogatej faunie i florze, cenne drzewostany, pola uprawne z rzadkimi gatunkami roślin, wąwozy, czy też wyrobiska wapienne. Obszar ten wręcz idealnie nadawał się na stworzenie ogrodu chroniącego coraz rzadziej występujące w swoim naturalnym środowisku gatunki roślin. 

Misja Ogrodu Botanicznego

Warto, żeby każdy z odwiedzających wiedział, jaką misję ma Śląski Ogród Botaniczny w Mikołowie. Główna misja to działalność na rzecz ochrony różnorodności biologicznej. Jest ona realizowana między innymi poprzez zapewnienie rzadkim i zagrożonym gatunkowym roślin swobodnego rozwoju, a także ich przenoszenie z terenu uprawy do właściwych im siedlisk. Dodatkowo Ogród zajmuje się dbaniem o zanikające uprawy polne i łąkowe oraz wspiera rozwój starych odmian drzew owocowych. 

Istotna jest także działalność edukacyjna, którą wykonuje Śląski Ogród Botaniczny. Mikołów może być dumny z faktu, że Ogród dba o rozprzestrzenianie informacji na temat konieczności dbania o różnorodność biologiczną. Działalność edukacyjna opiera się głównie na specjalnych zajęciach przygotowywanych dla dzieci i młodzieży oraz na propagowaniu postaw proekologicznych wśród okolicznych mieszkańców. Ogród Botaniczny wspierany jest w tym przedsięwzięciu przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach. 

Śląski Ogród Botaniczny w Mikołowie dzieli się na tzw. pięć pracowni. Są to:

• Pracownia Kolekcji Naukowych, Zachowawczych i Ozdobnych,
• Pracownia Kolekcji Siedliskowych,
• Pracownia Edukacji Ekologicznej i Przyrodniczej,
• Pracownia Studiów nad Systemami Adaptacyjnymi,
• Pracownia Śląskiego Kalendarza Ekologicznego.

Wymienione powyżej pracownie to po prostu wydzielone działy Ogrodu, których pracownicy specjalizują się w konkretnych formach działalności (np. edukacyjnej lub badawczej). Misja Ogrodu realizowana jest równolegle we wszystkich pięciu pracowniach.

Kolekcje roślinne, które prezentuje Śląski Ogród Botaniczny

Interesuje Cię to, o jakie rośliny dba Śląski Ogród Botaniczny? Mikołów może być dumny ze zbiorów Ogrodu zgrupowanych w czterech kolekcjach roślinnych:

• kolekcji sadowniczej,
• kolekcji roślin energetycznych,
• kolekcji roślin ozdobnych,
• kolekcji roślin uprawnych, warzywnych i zielarskich.

Każda z prezentowanych kolekcji zawiera niezwykle ciekawe z botanicznego punktu widzenia, a równocześnie – urzekające swoich pięknem rośliny, których coraz mniej występuje w naturalnym środowisku. 

Kolekcja sadownicza

W ramach kolekcji sadowniczej Ogród Botaniczny zgromadził 594 drzewa jabłoni (w aż 276 odmianach), 26 drzew wiśni (w 6 odmianach), 8 czereśni (w 4 odmianach), 21 drzew gruszy (w 8 odmianach) i 28 śliw (w 8 odmian odmianach). Kolekcja sadownicza zajmuje łącznie obszar 2,38 hektara i jest podzielona na dwa sady. Pierwszy z nich powstał w 2005 roku. Początkowo kolekcja składała się z kilkudziesięciu drzew, jednak w miarę upływu czasu była systematycznie powiększana. Co roku Śląski Ogród Botaniczny organizuje konferencje i seminaria, podczas których podkreśla się konieczność ochrony starych polskich drzew owocowych. 

Kolekcja roślin energetycznych

Kolekcja roślin energetycznych to kolejny zbiór roślinny rozwijany przez Śląski Ogród Botaniczny. Mikołów to miejsce, w którym zebrano osiem najpopularniejszych w Polsce roślin energetycznych. Do grupy tej należą: wierzba wiciowa (łac. Salix viminalis), wierzba wiklina (łac. Salix purpurea), miskant olbrzymi (łac. Miscanthus giganteus), proso rózgowe (łac. Panicum virgatum), słonecznik bulwiasty zwany inaczej topinamburem (łac. Helianthus tuberosus), ślazowiec pensylwański (łac. Sida hermaphrodita), róża bezkolcowa (łac. Rosa multiflora) oraz rożnik przerośnięty (łac. Sylfium perfoliatum). Kolekcja ta powstała w 2007 roku, a na przełomie 2010 i 2011 roku nastąpiła jej rozbudowa. Obecnie prezentowany zbiór zajmuje powierzchnię 1600 m2.

Dzięki założeniu kolekcji roślin energetycznych, Śląski Ogród Botaniczny może prowadzić zajęcia edukacyjne, poświęcone tematyce wykorzystania tych drogocennych przedstawicieli flory w procesie oczyszczania gleb oraz w przemyśle. Warto nadmienić, że rośliny energetyczne są bardzo ważne dla utrzymania gleb w dobrym stanie. Przykładowo proso rózgowe zapobiega erozji gleb i zanieczyszczeniom środowiska, a wierzba energetyczna oczyszcza glebę ze szkodliwych metali ciężkich oraz związków toksycznych. Z kolei róża bezkolcowa zmniejsza proces erozji wodnej oraz wietrznej. Rośliny energetyczne wykorzystuje się także do tworzenia papieru i biopaliw.

Kolekcja roślin ozdobnych

Kolejny zbiór prezentowany przez Śląski Ogród Botaniczny to kolekcja roślin ozdobnych. Składa się ona z dwóch części: kolekcji roślin wrzosowatych (Ericarium) oraz kolekcji dentrologicznej. Pierwsza z nich zajmuje powierzchnię 0,3 hektara i umożliwia turystom podziwianie różnokolorowych wrzosów: białych, różowych, czerwonych, purpurowych i fioletowych. W tej części Ogrodu rosną także ciekawe odmiany jałowca. Goście mogą zobaczyć między innymi jałowiec tradycyjny (zielonego koloru), jałowiec chiński (o kolorze złotożółtym), jałowiec skalny (srebrzystoniebieskim), czy też jałowiec rozesłany (szaroniebieski). 

Kolekcja roślin uprawnych, warzywnych i zielarskich

Jest to najmłodsza spośród wszystkich kolekcji roślinnych znajdujących się w Śląskim Ogrodzie Botanicznym: powstała w 2014 roku. Kolekcję tę założono przede wszystkim ze względu na osoby zainteresowane uprawą warzyw. Na powierzchni 0,6 hektara rosną między innymi najpopularniejsze polskie gatunki zbóż (pszenica, jęczmień, żyto, owies, rzepak), słonecznik, kukurydza cukrowa, len, dynia, koniczyna, łubin, facelia, gorczyca i gryka. W tej sekcji znajdziemy także popularne warzywa: buraka ćwikłowego, marchew siewną, nasturcję, aksamitki, ziemniaki, pomidory, ogórki, sałatę itp. Jeśli więc interesuje Cię, jak powinna wyglądać uprawa wymienionych powyżej warzyw lub zbóż, to koniecznie przyjedź do Śląskiego Ogrodu Botanicznego w Mikołowie! Wizyta tu może podsunąć Ci pomysły na zwielokrotnienie otrzymywanych dotychczas plonów.

Działalność edukacyjna Ogrodu Botanicznego

Śląski Ogród Botaniczny co roku prowadzi szereg warsztatów edukacyjnych dla każdej grupy wiekowej: dzieci przedszkolnych, dzieci uczęszczających do szkoły podstawowej, młodzieży chodzącej do szkoły średniej oraz dorosłych. Oferta edukacyjna Ogrodu jest bardzo bogata – goście po wcześniejszym zapisie mogą wziąć udział między innymi w następujących warsztatach: Wróżka Ziołuszka, Kącik ogrodnika, Na tropie leśnych zwierząt, Kalejdoskop natury, Ogrodowy zawrót głowy, Życie wewnątrz ula, Szkiełko i oko, Przyrodnicze spotkania, czy też Zielarium. Dodatkową atrakcją jest możliwość samodzielnego upieczenia kiełbaski nad ogniskiem. Dokładne informacje na temat oferty, cen oraz zasad zapisu znaleźć można na stronie internetowej Śląskiego Ogrodu Botanicznego w zakładce „Edukacja”.

A może nauka podczas spaceru?

Osoby lubiące spacery powinny koniecznie wybrać się na przechadzkę ścieżką dydaktyczno-przyrodniczą. Ta długa na około 2 km ścieżka łączy dwie główne części Ogrodu Botanicznego: Ogród Żółty i Ogród Czerwony. Prowadzi ona przez lasy, łąki i pola, które porośnięte są bujną roślinnością. Na trasie znajdziemy 23 tablice edukacyjne, opisujące najciekawszych przedstawicieli flory na danym terenie. Wśród nich są między innymi monokultury leśne, niezwykłe pomniki przyrody, stare zadrzewienie śródpolne, runo grądowe, czyżnie. Tablice zaznajomią nas też z przedstawicielami fauny zamieszkującymi okolice Fiołkowej Góry.

Spacer ścieżką dydaktyczną stanowi ciekawą alternatywę dla tradycyjnej formy nauki. Podczas wędrówki możemy poszerzyć naszą wiedzę dzięki czytaniu informacji umieszczonych na tablicach, jak również dzięki pięciu grom terenowym. Stanowią one ciekawe uatrakcyjnienie „zwykłego” spaceru. Ścieżka dydaktyczna pomiędzy Ogrodem Czerwonym i Żółtym jest czynna cały rok. Spacer ścieżką jest bezpłatny. 

Śląski Ogród Botaniczny zbiera nasiona!

Troska o przetrwanie coraz rzadszych gatunków roślin przejawia się także w stworzeniu na terenie Śląskiego Ogrodu Botanicznego w Mikołowie regionalnego banku nasion. Powstał on w 2011 roku w celu ochrony zanikających już gatunków roślin z rejonu Górnego Śląska. W banku nasion znajdują się także gatunki roślin, które co prawda nie są zagrożone, ale które są bardzo istotne dla danego siedliska roślin. Nasiona zostają odpowiednio zabezpieczone, gdyż w przyszłości mogą posłużyć do wzmocnienia populacji poszczególnych roślin. 

W banku nasion Śląskiego Ogrodu Botanicznego znajdują się między innymi nasiona zebrane z terenu lotniska w Pyrzowicach. Znaleziono tu nasiona goryczki wąskolistnej i kosaćca syberyjskiego. Do Ogrodu Botanicznego trafiły także nasiona z Parku Krajobrazowego „Góra św. Anny” (m.in. przytulia północna i ożanka pierzastosieczna).

Procedura zbierania i przechowywania nasion wiąże się z koniecznością przestrzegania określonych procedur. Zbiór i przechowywanie nasion roślin rzadkich i zagrożonych oznacza konieczność:

• otrzymania zezwolenia na zbiór dla konkretnych gatunków;
• dokładnego przygotowania wyprawy po zbiór;
• zbioru od 10 do 20% dostępnych w danej chwili nasion;
• losowego zbioru nasion ze wszystkich dostępnych osobników danego gatunku;
• sprawdzenia nasion ze względu na odseparowanie nasion wadliwych (pustych lub niedojrzałych);
• zbierania nasion do torebek papierowych lub woreczków dzianinowych;
• określenia dokładnej lokalizacji stanowiska.

Po przewiezieniu zebranych nasion do banku, są one:

• czyszczone;
• suszone – istotna jest tu kontrola wilgotności: nasiona po wysuszeniu powinny mieć wilgotność ok. 15%;
• pakowane do słoików szklanych (posiadających zamknięcie „wek”). Do każdego słoika wkłada się saszetkę z żelem krzemionkowym, dzięki której kontroluje się wilgotność;
• przechowywane w odpowiednio dobranej temperaturze;
• wpisywane do bazy danych.

Jeżeli zachodzi potrzeba dopuszczenia nasion do kiełkowania, proces ten wykonuje się w pokoju hodowlanym.

Śląski Ogród Botaniczny w Mikołowie – jak dojechać?

Dojazd do Śląskiego Ogrodu Botanicznego nie powinien nikomu nastręczać trudności. Mikołów usytuowany jest pomiędzy Katowicami, Rudą Śląską a Tychami. Odległość od Katowic wynosi niespełna 18 km, a od Rudy Śląskiej i Tychów zaledwie 12 km. Śląski Ogród Botaniczny zlokalizowany jest w Mikołowie przy ul. Sosnowej 5. Dojechać do niego można zarówno samochodem prywatnym, jak i komunikacją publiczną. 

Jadąc samochodem od strony Katowic, należy jechać DK81 bezpośrednio do Mikołowa, a następnie trzeba zjechać na DW927. Z Rudy Śląskiej prowadzi DW925, z której zjeżdżamy w lewo na DW 927. Z kolei z Tychów jedziemy DK44 aż do zjazdu na DK81, a następnie skręcamy w Wojska Polskiego i jedziemy 2 km DW927.

Osoby, które wybierają komunikację miejską, powinny jechać mikrobusem P i K (odjazd mikrobusów bezpośrednio z dworca PKP). Jeśli chcemy odwiedzić Ogród Żółty, to powinniśmy wysiąść na przystanku „Mikołów Ogród Botaniczny”, jeśli wybieramy się do Ogrodu Czerwonego, to wysiadamy na przystanku „Mokre Boisko”.

Śląski Ogród Botaniczny: Mikołów zaprasza do niego nie tylko miłośników roślin!

Jeśli fascynują Cię rośliny, to Śląski Ogród Botaniczny w Mikołowie będzie dla Ciebie wymarzonym miejscem. Zobaczysz tu między innymi powojnik „Bill MacKenzie”, śliwę dziecięcą, daglezję zieloną, ognik szkarłatny, różanecznik krótkoowocowy, azalię kanadyjską i wiele innych roślin, z których część wymaga szczególnej ochrony.

Śląski Ogród Botaniczny w Mikołowie zaprasza także osoby, które niezbyt dobrze znają się na kwiatach. Sama jednak obecność wśród piękna roślinnych łąk i kwietników działa uspokajająco i pozwala na przynajmniej chwilowe zapomnienie o szybkim tempie życia. Warto wybrać się na spacer ścieżkami rekreacyjno-dydaktycznymi (łącznie mają one długość ok. 3 km) wytyczonymi w Ogrodzie i pobyć sam na sam z naturą. Po takim spacerze każdy wróci do domu zrelaksowany i w dobrym nastroju!

Co roku przyjeżdżają tu tysiące turystów. Przyciąga ich zachwycająca roślinność, kilkukilometrowa trasa spacerowa oraz świadomość, jak ważną misję wypełnia Śląski Ogród Botaniczny. Mikołów to miejsce pełne zieleni, przeplatanej intensywnymi kolorami kwiatów. Zdecydowanie warto tu przyjechać!