Kwestionariusz PAR-Q to łatwe w użyciu i powszechnie stosowane narzędzie, które pozwala określić, czy stan zdrowia danej osoby pozwala jej na bezpieczne rozpoczęcie ćwiczeń fizycznych. Jak wygląda Kwestionariusz Gotowości do Aktywności Fizycznej (PAR-Q) i jak go wykorzystać, wyjaśniamy w tym artykule.
Do czego służy kwestionariusz PAR-Q?
Być może od dawna nie uprawiasz żadnego sportu ani nie podejmujesz większej aktywności fizycznej, a jeśli nawet czasem ćwiczysz, to robisz to nieregularnie. Załóżmy, że chcesz to zmienić i np. zapisać się na zajęcia fitness czy wykupić karnet na siłownię. Czy jednak w Twoim przypadku jest to dobry pomysł? Czy rozpoczęcie uprawiania sportu po dłuższym okresie zaniedbań w tym obszarze nie przyniesie Ci więcej zagrożeń niż korzyści? Na te pytania pomaga odpowiedzieć kwestionariusz PAR-Q.
PAR-Q to skrót od angielskiego „Physical Activity Readiness Questionnaire”, czyli po przetłumaczeniu na język polski jest to „Kwestionariusz Gotowości do Aktywności Fizycznej”. Najprościej mówiąc PAR-Q to ankieta, która zawiera kilka pytań pozwalających ocenić, czy dana osoba nie ma żadnych przeciwskazań do tego, by uprawiać aktywność fizyczną. W przeciwnym razie powinna skonsultować swoje możliwości w tym zakresie z lekarzem.
Kwestionariusz PAR-Q bardzo często wykorzystywany jest przez trenerów fitness i instruktorów innych dyscyplin sportowych. Za jego pomocą mogą się oni zorientować, czy dana osoba jest w wystarczająco dobrym zdrowiu fizycznym, by rozpocząć treningi. Jednak jest to też dobre narzędzie wtedy, kiedy chcesz samodzielnie sprawdzić, czy możesz uprawiać jakiś sport, czy konieczna jest wcześniejsza wizyta u lekarza.
Co ważne, kwestionariusz PAR-Q przeznaczony jest dla osób pomiędzy 15 a 69 r. ż.
Jakie pytania znajdują się w PAR-Q?
Kwestionariusz PAR-Q zawiera dokładnie 7 pytań, które dotyczą tego, jak ankietowany czuje się po lub w trakcie wysiłku fizycznego, czy ma wymienione dolegliwości, problemy zdrowotne czy stwierdzone choroby, a także czy stosuje jakieś leki. Konkretnie pytania w PARQ dotyczą następujących kwestii:
- Czy lekarz powiedział Ci kiedykolwiek, że masz chorobę serca oraz że powinieneś podejmować jedynie aktywność fizyczną zalecaną przez lekarza?
- Czy czujesz ból w klatce piersiowej podczas wysiłku fizycznego?
- Czy w ostatnim miesiącu czułeś ból w klatce piersiowej, gdy nie wykonywałeś wysiłku fizycznego?
- Czy tracisz równowagę z powodu zawrotów głowy lub kiedykolwiek straciłeś przytomność?
- Czy masz dolegliwości kości lub stawów (np. pleców, kolan lub bioder), które mogłyby ulec pogorszeniu na skutek zwiększenia aktywności fizycznej?
- Czy obecnie lekarz przepisuje Ci lekarstwa na ciśnienie krwi lub chorobę serca?
- Czy wiesz o jakiejkolwiek innej przyczynie, która nie pozwala Ci na podejmowanie aktywności fizycznej?
Oczywiście odpowiedzi na te pytania muszą być szczere, w przeciwnym przypadku kwestionariusz PAR-Q & YOU nie da wiarygodnego obrazu stanu zdrowia danej osoby.
Kwestionariusz PAR-Q – co, jeśli odpowiesz „tak”?
Jeśli wypełnisz kwestionariusz PAR-Q, to w zależności od wyników możliwe są tylko 2 scenariusze. Pierwszy dotyczy sytuacji, kiedy na którekolwiek pytanie odpowiedziałeś „tak”. Nieważne, czy twierdząca odpowiedź dotyczyła tylko jednego czy kilku pytań – w każdym przypadku jest to wskazanie do konsultacji z lekarzem. Co bardzo ważne, należy odbyć taką rozmowę zanim rozpocznie się jakąś wzmożoną aktywność fizyczną albo też przystąpi do testów sprawnościowych. Podczas konsultacji należy wyjaśnić, że wypełniło się kwestionariusz PAR-Q i opowiedzieć, które kwestie są niepokojące (czyli na które pytania odpowiedzi były twierdzące i dlaczego).
Oczywiście udzielenie odpowiedzi twierdzących nie oznacza, że uprawianie sportu jest dla Ciebie niemożliwe. Jednak ze względów bezpieczeństwa to, jaka aktywność będzie w Twoim przypadku właściwa i w jakim zakresie, powinno zostać ocenione przez lekarza. Dołączone do PARQ wyjaśnienie precyzuje przy tym, że co do zasady powolne rozpoczęcie aktywności fizycznej i delikatne, stopniowe zwiększanie jej natężenia możliwe jest dla wszystkich.
Jednak pojawia się zastrzeżenie, że być może w Twoim przypadku koniecznością okaże się ograniczenie aktywności – a więc wybranie takiego jej rodzaju, który będzie w pełni bezpieczny. Dlatego należy powiedzieć lekarzowi, jaki sport masz zamiar uprawiać, a on powinien udzielić wskazówek co do tego wyboru i przekazać ewentualne zalecenia co do natężenia czy warunków treningu. Dopiero na podstawie takiej konsultacji można dopasować odpowiedni program aktywności fizycznej do Twojego stanu zdrowia.
Kwestionariusz PAR-Q – co, jeśli odpowiesz „nie”?
Z kolei jeśli Twoje odpowiedzi na wszystkie 7 pytań są przeczące, to nie ma przeciwskazań, żeby rozpocząć wybraną aktywność fizyczną. W opisie kwestionariusza PAR-Q znajduje się wyjaśnienie, że w takim przypadku można rozpocząć uprawianie aktywności fizycznej, ale z rozsądkiem. Warto robić to na spokojnie i dopiero z czasem zwiększać stopień trudności czy natężenie treningów. Dzięki temu będą one nie tylko bezpieczne, ale też będzie Ci najłatwiej je realizować.
Ponadto nawet jeśli Kwestionariusz Gotowości do Aktywności Fizycznej daje zielone światło do ćwiczeń, zaleca się najpierw wykonanie testów sprawnościowych. Dzięki nim można szybko ocenić, jakie masz możliwości fizyczne i w oparciu o tę wiedzę optymalnie zaplanować treningi. Warto też zmierzyć ciśnienie krwi – jeśli przekracza ono 144/94 mmHg, także warto skonsultować to z lekarzem.
PAR-Q – ostrzeżenie
Trzeba jednak zaznaczyć, że nawet w przypadku, gdy wyniki ankiety PAR-Q & YOU wskazują na to, że możesz uprawiać dowolną aktywność fizyczną, nie jest to narzędzie dające 100% gwarancję bezpieczeństwa. Kwestionariusz PAR-Q rzuca jedynie ogólne światło na stan zdrowia danej osoby, jeśli jednak masz jakiekolwiek wątpliwości co do tego, czy, w jaki sposób i jaki sport możesz trenować – porozmawiać o tym z lekarzem. Być może dopiero dodatkowe badania dadzą precyzyjne odpowiedzi co do tego, jakie są możliwości w zakresie uprawiania przez Ciebie sportu.
Poza tym stan zdrowia człowieka nie jest stały i może się wielokrotnie zmieniać. Jeśli więc po jakimś czasie okaże się, że przynajmniej na jedno pytanie kwestionariusza odpowiesz twierdząco, jest to znów wskazanie do konsultacji z lekarzem. Jeśli uczestniczysz w zorganizowanej formie aktywności, powiedz o tej zmianie swojemu trenerowi czy instruktorowi i dowiedz się, czy w treningach nie należy wprowadzić jakichś modyfikacji.
Co więcej, przeciwskazaniem do ćwiczeń są też przejściowe choroby. Jeśli dopadnie Cię przykładowo przeziębienie, masz gorączkę itp., daj organizmowi czas na zwalczenie infekcji i wróć do treningów, kiedy będziesz w pełni sił. Szczególną sytuacją jest też podejrzenie co do bycia w ciąży. Co prawda kwestionariusz PAR-Q nie porusza tej kwestii, jednak warto skonsultować z lekarzem, jaki rodzaj aktywności fizycznej będzie w tym przypadku bezpieczny.