Kolej wąskotorowa odegrała bardzo ważną rolę w rozwoju gospodarczym Polski. Składy kolejowe tego typu były znacznie tańsze w budowie oraz eksploatacji w porównaniu z normalnotorowymi liniami kolejowymi. Jednym ze składów, który znacznie przyczynił się do gospodarczego wzmocnienia regionu była kolej wąskotorowa w Sochaczewie, kursująca aż do 1984 roku. Dwa lata po zaprzestaniu regularnych przewozów pasażerskich powstało tu Muzeum Kolei Wąskotorowej. Sochaczew zdecydowanie nie byłby bez niego tym samym miejscem!
Omawiając początki kolejnictwa, należy się cofnąć aż do czasów starożytnych. Wykorzystywano wtedy pęknięcia i wyżłobienia w kamiennych drogach, po których poruszały się zaprzęgi konne. W XVI w. zaczęto budować szyny z drewna. Drewniane szyny szybko butwiały, a jeżdżące po nich wagony często się wykolejały. Jednak, mimo licznych wad, transport kolejowy po drewnianych szynach przez długie lata był jednym z najskuteczniejszych sposobów przewożenia ciężkich materiałów drogą lądową.
Rewolucja przemysłowa w XVIII w. i wynalezienie maszyny parowej spowodowały nagły rozwój kolejnictwa. Już w XIX w. kolej stała się najpopularniejszym środkiem transportu nie tylko ciężkich ładunków, ale przede wszystkim – ludzi. Pierwsza publiczna linia kolejowa została otwarta w Anglii w 1825 r. W ciągu kolejnych dwóch dekad linie kolejowe przystosowane do przewozu pasażerów powstały zarówno w Europie, jak i w Stanach Zjednoczonych.
Dzieje kolei w Polsce
W XIX w. rozwój kolei na ziemiach polskich był uzależniony od polityki zaborców. Pierwsze tradycyjne linie kolejowe w poszczególnych zaborach powstawały od 1835 do 1847 roku. Bardzo istotną rolę w procesie rozwoju gospodarczego w Polsce odegrała kolej wąskotorowa, czyli kolej o rozstawie torów mniejszym niż 1435 mm. Pierwsza linia tego typu powstała w połowie XIX w. Kolejnictwo wąskotorowe wymagało znacznie mniejszych nakładów finansowych niż tradycyjne, dzięki czemu sieć linii kolejowych o wąskim rozstawie torów bardzo szybko się rozrosła. Umożliwiło to rozwój gospodarczy także tych regionów, które wcześniej były słabo skomunikowane z resztą kraju. Linie wąskotorowe łączyły szereg wsi z miastami oraz oferowały liczne usługi dla różnych gałęzi przemysłu: służyły między innymi do przewożenia węgla, materiałów budowlanych, czy też artykułów spożywczych.
Sochaczewska Kolej Wąskotorowa na przestrzeni lat
Za jedną z najważniejszych wąskotorowych linii kolejowych w Polsce uznaje się kolej wąskotorową w Sochaczewie. Jej budowę rozpoczęto w 1921 roku. Po roku, jesienią 1922 roku rozpoczęto przewozy pasażerskie. Kolej wąskotorowa w Sochaczewie miała tory o łącznej długości 33 km i łączyła Sochaczew z Wyszogrodem oraz Piaskami Królewskimi. Jej głównym celem, poza przewozami pasażerów, był transport drewna z pobliskiej Puszczy Kampinoskiej do zniszczonego wojną Sochaczewa. Kolej sochaczewska umożliwiała przewóz towarów pomiędzy wsią a miastem, w tym wywóz płodów rolnych. Przyczyniło się to znacznego ożywienia powiatu sochaczewskiego.
Na przestrzeni lat zmieniała się nazwa kolei sochaczewskiej. Pierwotna nazwa brzmiała: Sejmikowa Kolej Wąskotorowa w Sochaczewie. Od ok. 1930 roku zaczęto używać nazwy Powiatowa Kolej Sochaczewska (oznaczenie na taborze: P.K.S.). W 1949 roku nastąpiła zmiana na Sochaczewską Kolej Dojazdową.
Kolej w Sochaczewie oferowała regularne przewozy pasażerskie od 1922 do 1984 roku. Po jej zamknięciu pojawił się pomysł upamiętnienia zabytkowych wagonów i lokomotyw. W 1986 roku powstało Muzeum Kolei Wąskotorowej. Sochaczew zyskał tym samym kolejną atrakcję, która każdego roku jest odwiedzana przez tłumy turystów.
Muzeum Kolei Wąskotorowej w Sochaczewie zachwyca eksponatami!
Muzeum Kolei Wąskotorowej w Sochaczewie uznawane jest za największe muzeum tego typu w Polsce oraz jedno z największych w Europie. Wszystko za sprawą ponad 250 unikalnych eksponatów o dużej wartości historycznej. Ponad 160 z nich można obejrzeć w muzealnym skansenie.
Wiele z zebranych eksponatów to wyjątkowe skarby techniki kolejowej, które z biegiem lat stały się wizytówką miasta Sochaczew. Muzeum Kolei Wąskotorowej posiada w swoich zbiorach między innymi najstarszy zachowany parowóz wąskotorowy w Polsce z 1882 roku, elektrowóz Siemens z 1898 roku, trzy XIX-wieczne lokomotywy parowe, parowóz Powiatowej Kolei Sochaczewskiej z 1924 roku (jedyny zachowany egzemplarz) oraz osiem pasażerskich wagonów Retro (przełom XIX i XX w.). Osoby szczególnie zainteresowane historią z pewnością ucieszy możliwość obejrzenia wagonu kolei konnej Rudka – Mrozy z 1902 roku, bryłki Marszałka Piłsudskiego z lat 1926 – 1927, czy też salonki Generała Jaruzelskiego z 1930 roku. Gdyby nie „opieka” Muzeum Kolei Wąskotorowej w Sochaczewie, większość z tych perełek techniki niechybnie uległoby zniszczeniu i zapomnieniu.
Opowieści starych lokomotyw
Aby wizyta w Muzeum Kolei Wąskotorowej w Sochaczewie łatwiej zapadła gościom w pamięć, część lokomotyw otrzymało imiona. Jest to szczególnie interesujące dla najmłodszych odwiedzających. W Muzeum Kolei Wąskotorowej spotkamy więc między innymi Łukasza z Berlina – ważącą 14 ton lokomotywę z 1924 roku, Martę z Peplina – parowóz z 1910 roku wyprodukowany w Berlinie, Fryderyka z Tuczna – parowóz z 1882 roku stworzony w Monachium, jak również pług odśnieżny Siemowit z 1915 roku.Każda z tych lokomotyw ma własną historię i każda odegrała znaczną rolę w rozwoju gospodarczym regionu, w którym „pracowała”.
Tym samym podczas odwiedzin w Muzeum poznajemy historię nie tylko anonimowych eksponatów, ale także znanych nam z imienia lokomotyw. Dzięki temu prostemu „zabiegowi” znacznie większą wagę przywiązujemy do ciekawostek historycznych związanych z kolejnictwem oraz informacji na temat rozwoju kolei w Polsce i na świecie. Wizyta w Muzeum Kolei Wąskotorowej stanowi przyjemną i interesującą lekcję historii zarówno dla dzieci, jak i dla dorosłych.
A może podróż zabytkowym parowozem?
Muzeum Kolei Wąskotorowej w Sochaczewie proponuje swoim gościom nie tylko możliwość obejrzenia eksponatów i wysłuchania opowieści o znaczeniu kolejnictwa dla całej ludzkości. Odwiedzający mogą odbyć podróż zabytkowym parowozem na skraj Puszczy Kampinoskiej. „Zawrotna” prędkość 15 kilometrów na godzinę na trasie o długości 18 kilometrów w jedną stronę zapewnia doskonałą zabawę całej rodzinie. Dodatkową atrakcję stanowi bardzo wąski rozstaw torów: zaledwie 750 mm.
Podziwianie Puszczy Kampinoskiej
Sochaczew zlokalizowany jest w województwie mazowieckim, nieopodal Puszczy Kampinoskiej. Każdy, kto planuje zwiedzić Muzeum Kolei Wąskotorowej w Sochaczewie, powinien zarezerwować sobie kilka godzin czasu na spacer po wiekowej Puszczy.
Znajdują się tu liczne szlaki turystyczne (zarówno piesze, jak i rowerowe) oraz ścieżki dydaktyczne. W Puszczy Kampinoskiej podziwiać można między innymi ponad 200-letnie bory sosnowe, chamedafne północną, wiśnię kwaśną, czy też brzozę czarną. Wśród zwierząt tu mieszkających wymienić należy przede wszystkim łosia, bobra, rysia euroazjatyckiego, jenota azjatyckiego, czaplę siwą oraz derkacza. Od 1959 roku na terenie Puszczy istnieje Kampinoski Park Narodowy, który od 2000 roku jest Rezerwatem Biosfery.
Dojazd do Puszczy Kampinoskiej jest możliwy między innymi pociągiem retro, kursującym z Muzeum Kolei Wąskotorowej.
Lekcja w starodawnym wagonie osobowym
Muzeum Kolei Wąskotorowej proponuje swoim gościom liczne atrakcje. Z jednej strony odwiedzający mogą poznać historię kolei w Polsce i na świecie, z drugiej – mogą delektować się przebywaniem na świeżym powietrzu oraz spacerem po Puszczy Kampinoskiej. Muzeum posiada także bogatą ofertę dla szkół: dzieci i młodzież mogą uczestniczyć w lekcji w zabytkowym wagonie osobowym.
W Muzeum często organizowane są także imprezy okolicznościowe, które zrzeszają zarówno mieszkańców Sochaczewa, jak i przyjezdnych turystów. Do imprez tego typu zaliczyć można między innymi Europejskie Dni Dziedzictwa i Dzień Maszynisty. Cyklicznie odbywa się także Narodowe Czytanie, Wierszotorówka oraz zajęcia edukacyjno-warsztatowe dla dzieci „Wakacje z wąskotorówką”.