„Dla Niepodległej” to wyjątkowy projekt edukacyjny o zasięgu ogólnopolskim, który został zrealizowany w ramach obchodów 100 rocznicy odzyskania niepodległości przez Polskę. Przedsięwzięcie miało na uwadze przede wszystkim edukację dzieci i młodzieży, ale jego adresatami były też osoby dorosłe. Realizacja projektu przypadła na lata 2018 – 2019.
100 rocznica odzyskania niepodległości i projekt „Dla Niepodległej”
Obchody związane z 100 rocznicą odzyskania niepodległości odbyły się w Polsce w 2018 r. Główne uroczystości Narodowego Święta Niepodległości z udziałem prezydenta i innych przedstawicieli najwyższych władz Polski miały miejsce 11 listopada 2018 r. w Warszawie. W tym dniu rocznicę świętowano też w tysiącach większych i mniejszych miejscowości polskich. Ponadto w ciągu jubileuszowego roku 2018 w całym kraju odbyło się mnóstwo różnego rodzaju wydarzeń i inicjatyw nawiązujących do odzyskania niepodległości przez Polskę.
Projekt „Dla Niepodległej” również powstał w związku z tą rocznicą i wpisywał się w ogólnopolskie uroczystości koordynowane przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego (w ramach większego Programu Wieloletniego „Niepodległa” na lata 2017 – 2021).
Celem projektu „Dla Niepodległej” było przypomnienie najważniejszych wydarzeń związanych z odzyskaniem niepodległości i kształtowaniem się polskiej państwowości w tamtym okresie. Przedsięwzięcie miało również na celu wzmacnianie poczucia wspólnoty obywatelskiej Polaków i ich świadomości historycznej oraz zachęcenie ich do aktywnego, radosnego uczestnictwa w obchodach. Szczególną wagę przywiązano do działań edukacyjnych skierowanych do najmłodszego pokolenia Polaków.
Projekt „Dla Niepodległej” – organizatorzy i patronaty
Przedsięwzięcie pn. „Dla Niepodległej” zrealizowane zostało przy współpracy różnych instytucji i firm, mianowicie: Narodowego Archiwum Cyfrowego, Archiwum Akt Nowych, PERN S.A. i Banku Pocztowego S.A.
Bank Pocztowy S.A. oraz PERN S.A. podjęły się realizacji projektu w 2018 r. i 2019 r. w ramach społecznej odpowiedzialności biznesu. Z kolei Archiwum Akt Nowych oraz Narodowe Archiwum Cyfrowe miało wspierać przedsięwzięcie merytorycznie, np. poprzez użyczenie materiałów zgromadzonych w zasobach tych instytucji. Za opracowanie koncepcji i nadzór nad projektem „Dla Niepodległej” odpowiadała firma Pro & Com.
Patronat honorowy nad projektem objął Minister Edukacji Narodowej oraz Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Projekt uzyskał również patronat medialny Polskiego Radia oraz KAI.
Elementy projektu „Dla Niepodległej”
W ramach projektu „Dla Niepodległej” zrealizowano wiele bardzo wartościowych działań. Na skutek działań projektowych przygotowana została:
- wystawa „W drodze do niepodległości”
Mobilna wystawa edukacyjna „W drodze do niepodległości” pomyślana została jako nowoczesny sposób na zaprezentowanie wiedzy o wydarzeniach, które doprowadziły do tego, że Polska odzyskała niepodległość. Wystawa pokazywana była przede wszystkim w szkołach, ale też w innych instytucjach w całej Polsce. W 2018 r. i 2019 r. obejrzało ją około 115.000 osób.
- pakiet edukacyjny „Teczka sztubaka – pokolenie Niepodległej”
Projekt obejmował stworzenie i przekazanie szkołom pakietu pn. „Teczka sztubaka – pokolenie Niepodległej”, który zawierał materiały edukacyjne dotyczące okresu międzywojennego w Polsce. W skład zestawu wchodziły m.in.: plecak, mapa II RP, wzory przedwojennych gazet, album gimnazjalistki, flaga Polski, koperta ze znaczkiem, banknoty II RP, piłka „zośka”, film o Józefie Piłsudskim, list napisany przez Józefa Piłsudskiego i inne materiały. W ramach projektu do szkół trafiło 2.000 takich pakietów, które miały posłużyć jako pomoce dydaktyczne podczas lekcji historii.
- kalendarz składający się z planszy edukacyjnych, które przedstawiały wydarzenia związane z odzyskaniem niepodległości oraz sylwetki szczególnie zasłużonych Polaków tamtego okresu
Kalendarz składał się z 14 plansz. Na każdej z nich znajdowała się m.in. fotografia przedstawiająca wybitną postać historyczną (tzw. Ojca niepodległości Polski) i jego biogram. W pierwszym etapie projektu plansze miały charakter kalendarza na 2018 r. Później po odcięciu kalendarium miały zostać w placówce w formie pomocy dydaktycznej. Kalendarz trafił do szkół i innych instytucji – w ramach projektu „Dla Niepodległej” rozdano około 5.000 takich zestawów.
- scenariusze lekcji, których tematem było odzyskanie niepodległości przez Polskę
Kolejny element projektu „Dla Niepodległej”, który dedykowany był szkołom, stanowiły unikalne scenariusze lekcji w ciekawy sposób omawiające zagadnienia związane z odzyskaniem niepodległości przez Polskę. Z tych scenariuszy nieodpłatnie skorzystało około 1.550 szkół w Polsce.
- strona internetowa, na której zgromadzono mnóstwo informacji i danych historycznych dotyczących tego, jak Polska odzyskała niepodległość
W ramach projektu przygotowana została również dedykowana mu strona internetowa, na której zamieszczono np. bezpłatne materiały merytoryczne związane z tematem projektu czy scenariusze lekcji dla nauczycieli. W serwisie pojawiły się też m.in. konkursy wiedzy dla uczniów.
Wystawa „W drodze do niepodległości”
Inauguracja wystawy w Sejmie RP
Wystawa przygotowana w ramach projektu „Dla Niepodległej” miała swoją inaugurację w Sejmie RP 7 lutego 2018 r. Wernisaż otworzył Marszałek Sejmu RP, Marek Kuchciński, a przemowę wygłosił też Minister Środowiska – Henryk Kowalczyk. Podczas wydarzenia przemawiali też reprezentanci instytucji i firm związanych z projektem „Dla Niepodległej”, mianowicie: Dyrektor Biura Niepodległa – Jan Kowalski, Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych – Wojciech Woźniak, Dyrektor Narodowego Archiwum Cyfrowego – Marianna Otmianowska, Dyrektor Archiwum Akt Nowych – Tadeusz Krawczak, Prezes Banku Pocztowego S.A. – Sławomir Zawadzki, Prezes Poczty Polskiej S.A. – Przemysław Sypniewski i Prezes PERN S.A. – Igor Wasilewski.
Jakie jeszcze miejsca odwiedziła wystawa?
Następnie ekspozycja odwiedziła kilkaset szkół i innych instytucji o charakterze kulturalno-oświatowym czy instytucji społecznych w całym kraju. Przykładowo wystawa pokazywana była w Instytucie Europejskim w Łodzi, a w jej otwarciu udział wziął wicepremier i minister kultury prof. Piotr Gliński (który uprzednio objął projekt swoim patronatem). Inne miasta, w jakich gościła wystawa „W drodze do niepodległości” to m.in. Kraków, Wrocław, Szczecin, Lublin, Kielce, Katowice Bydgoszcz, Włocławek, ale też mnóstwo małych miejscowości, jak np. Ryki, Brzeziny czy Nasielsk.
Niejednokrotnie otwarciu wystawy towarzyszyły dodatkowe wydarzenia, takie jak konferencje, wykłady czy prelekcje, ale też prezentacje, koncerty lub przedstawienia o tematyce historycznej przygotowane przez dzieci i młodzież szkolną.
Jakie wydarzenia przedstawiała wystawa „W drodze do niepodległości”?
Wystawa pokazywała kluczowe wydarzenia, które po 123 latach przebywania Polski pod zaborami sąsiednich państw – Austrii, Prus i Rosji – doprowadziły do odzyskania przez nią niepodległości. Historia została opowiedziana począwszy od utworzenia Legionów Polskich w 1914 r. Następnie tablice przedstawiały kolejne wysiłki podejmowane przez naszych rodaków, aby przywrócić państwowość i niepodległość Polski oraz ich walkę na różnych frontach Europy podczas I Wojny Światowej. Wystawa prezentowała także wydarzenia bezpośrednio związane z odzyskaniem niepodległości przez Polskę w listopadzie 1918 r. oraz te z pierwszych lat budowania II RP – w tym reformę walutową Grabskiego, za sprawą której w 1924 r. polski złoty stał się jedyną obowiązującą w Polsce walutą.
Wystawa – koncepcja i wykonanie
Wystawa składała się z 30 tablic, do stworzenia których wykorzystano archiwalne materiały, jakie na potrzeby projektu udostępnili ze swoich zbiorów jego partnerzy. Narodowe Archiwum Cyfrowe przekazało unikatowe fotografie, natomiast Archiwum Akt Nowych – skany dokumentów. Ciekawy sposób zaprezentowania informacji miał ułatwić przyswojenie wiedzy dotyczącej powrotu Polski na mapę Europy oraz tworzenia się i rozwoju II RP jako niezależnego państwa. Ten element projektu „Dla Niepodległej” nie ograniczał grupy odbiorców do dzieci i młodzieży szkolnej, gdyż wystawa była dostępna bezpłatnie dla wszystkich chętnych.
Co ważne, wystawa „W drodze do niepodległości” umożliwiała nie tylko zaznajomienie się zgodnie z chronologią z kolejnymi wydarzeniami prowadzącymi do odzyskania niepodległości Polski, ale także z tymi wydarzeniami, które miały największe znaczenie dla rozwoju państwa w pierwszych latach jego istnienia. Jednocześnie wystawa w przystępny sposób prezentowała sylwetki znamienitych Polaków, którzy mieli szczególny wkład w wywalczenie niepodległości Polski i jej rozwój, takich jak np. Józef Piłsudski, Ignacy Paderewski, Ignacy Daszyński, Wincenty Witos czy Władysław Grabski.
Wystawa „W drodze do niepodległości” w liczbach
Liczba osób, które zobaczyły mobilną ekspozycję, wyniosła łącznie w 2018 r. i 2019 r. około 115.000 odwiedzających. Wystawa gościła w ponad 270 szkołach i innych instytucjach w Polsce. Firma Pro & Com, odpowiedzialna za realizację projektu, wykonała ekspozycję w 6 egzemplarzach, aby mogło ją zobaczyć jak najwięcej dzieci, młodzieży i dorosłych w różnych zakątkach kraju. Z możliwości jej nieodpłatnego wypożyczenia mogły skorzystać chętne szkoły, instytucje kulturalno-oświatowe i inne zainteresowane tym podmioty. Komentarze zamieszczone na tablicach przygotowane zostały w 5 językach – poza językiem polskim opisy opracowano po angielsku, niemiecku, hiszpańsku i rosyjsku, dzięki czemu wystawa „W drodze do niepodległości” mogła zostać zrozumiana także przez gości spoza Polski, którzy nie znali języka polskiego.