Bieganie z psem

Porady oraz lista ras psów odpowiednich dla biegaczy

Świeże powietrze, bliski kontakt z naturą i czworonożny przyjaciel u boku – to dla wielu biegaczy gwarancja udanego aktywnego wypoczynku. Jeśli jesteśmy amatorami joggingu, z pewnością powinniśmy poszukać pupila, który podzieli z nami pasję. Wśród psiaków nie brakuje bowiem zapalonych sportowców, czerpiących z aktywności ogromną radość. Bieganie może być dla nich wspaniałą rozrywką. Które czworonogi to idealne psy dla biegaczy?

Rasy psów do biegania – ranking

1. Siberian Husky

Husky to psy, w których wciąż drzemie pierwotna wilcza natura. Choć czworonogi te są zwykle bardzo towarzyskie, zachowały też pewną dozę niezależności. W swoich dążeniach potrafią być niezwykle uparte i konsekwentne. Husky to psy północne, pochodzące z mroźnej Syberii. W przeszłości wykorzystywane były przez plemiona koczownicze do transportowania zwierzyny z polowań. Pokonywanie znacznych odległości i przewożenie zdobyczy wymagało od nich ogromnej wytrzymałości fizycznej, odporności na niekorzystne warunki i przede wszystkim pasji do biegania oraz ciągnięcia sań. Siberian husky to prawdziwi zadaniowcy – nie znoszą się nudzić, uwielbiają aktywność połączoną z realizowaniem kolejnych wyzwań. Husky są bardzo energiczne, wytrwałe i silne, dlatego dotrzymają nam kroku nawet w biegach długodystansowych. Niestraszne im trudne warunki i niepogoda – można zabierać je nawet na ekstremalne wyprawy. Warto starannie zaplanować trasy biegowe – czworonogi tej rasy są ciekawskie, lubią poznawać nowe otoczenie i eksplorować teren. Jeśli jednak natrafią na trop zwierzyny, z pewnością podążą za swoim instynktem. Zamiast joggingu lepiej zaproponować im bieganie połączone z pracą pociągową. Canicross, dogtrekking, bikejoring, skijöring – to dyscypliny, które spodobają się każdemu husky’emu.

2. Dalmatyńczyk

Dalmatyńczyki powszechnie kojarzą się z sympatycznymi psiakami do towarzystwa, wyróżniającymi się charakterystycznym nakrapianym umaszczeniem. Swoją obecną popularność rasa zawdzięcza przede wszystkim książce i filmowi pt. „101 dalmatyńczyków”. Zanim dalmatyńczyki stały się znane jako gwiazdy filmowe, były psami użytkowymi. Ich pierwotną funkcją było osaczanie grubej zwierzyny podczas polowań. Szybkość, oddanie, zrównoważony charakter i niewątpliwa uroda sprawiły jednak, że szybko zaczęto wykorzystywać je jako psy powozowe. Często podążały tuż za bryczką, by ją zabezpieczać, a zarazem dekorować. Zamiłowanie do pokonywania kolejnych kilometrów i towarzyszenia swojemu panu podczas aktywności pozostało w dalmatyńczykach do dziś. Czworonogi tej rasy potrzebują na co dzień sporej przestrzeni i dużej dawki ruchu. Bardzo dobrze sprawdzą się więc jako psy do biegania. Dalmatyńczyki odznaczają się wyjątkową płynnością i elegancją ruchów. Przemieszczają się kłusem i potrafią osiągać spore prędkości. Najlepiej biegać jednak z nimi w umiarkowanym tempie, na dłuższych dystansach. Po odpowiednim treningu dalmatyńczyki mogą pokonywać nawet kilkadziesiąt kilometrów dziennie. Będą zachwycone, jeśli zapewnimy im bieganie połączone z aktywnościami łowieckimi, najlepiej na dużej przestrzeni. Chętnie potowarzyszą nam nie tylko podczas joggingu, ale również wycieczek rowerowych czy przejażdżek konnych.

3. Greyhound

Greyhoundy, podobnie jak wszystkie inne charty, zamiłowanie do biegania mają we krwi. Psy tej rasy potrafią galopować z ogromną szybkością – osiągają prędkość nawet 60-70 km/h. Do roli sportowców są idealnie przystosowane dzięki aerodynamicznej budowie ciała, smukłej sylwetce i długim kończynom. Greyhoundy wyróżniają się silnym instynktem pogoni, który motywuje je do biegania. W przeciwieństwie do większości psich myśliwych podczas polowań nie polegają głównie na swoim węchu, lecz na świetnym wzroku. Gdy w swoim polu widzenia dostrzegą poruszającą się ofiarę, niezwłocznie ruszają do biegu. Obecnie, gdy polowania z chartami są w większości krajów zakazane, greyhoundy mogą realizować swoją pasję na specjalnych torach wyścigowych. Ucieszą się również, jeśli zaproponujemy im biegi sprinterskie, na odpowiednio zabezpieczonym terenie. Greyhoundy spełniają się przede wszystkim w biegach na krótkich dystansach, z maksymalną prędkością. Rekreacyjny jogging może pozwolić im jednak spożytkować część energii i zaspokoić silną potrzebę biegania. Jest więc znakomitą alternatywą dla standardowych spacerów.

4. Border collie

Border collie to psiaki tryskające energią. Aktywność jest wpisana w ich naturę. Pierwotną funkcją tych czworonogów była pomoc pasterzom w zaganianiu owiec. Aby zebrać całe stado, niejednokrotnie musiały pokonać jednorazowo dystans kilkudziesięciu kilometrów. Wymagało to od nich ogromnego zapału do pracy i dużej wytrzymałości fizycznej. Nic więc dziwnego, że uwielbiają biegać. Zamiłowanie do aktywności to jednak niejedyna cecha, która czyni z border collie doskonałe psy do biegania. Czworonogi te są wybitnie inteligentne i zawsze chętne do współpracy z człowiekiem. Dzięki temu cieszą się, jeśli mogą robić coś razem ze swoim opiekunem. Potrafią wspaniale dostrajać się do zachowań właściciela. Zmiana tempa czy postój nie będą dla nich problemem – z border collie można stworzyć naprawdę zgrany team. Psy tej rasy każdego dnia powinny spędzać przynajmniej 2-3 h w ruchu. Największą frajdę sprawiają im aktywności pozwalające zaspokoić silny instynkt pogoni. W ich przypadku jogging warto połączyć z aportowaniem, flyball, frisbee, nauką sztuczek bądź łamigłówkami logicznymi.

5. Owczarek niemiecki

Pies dla aktywnych, asystent policjantów, ratowników i niepełnosprawnych – owczarek niemiecki to wyjątkowo wszechstronny czworonóg, zawsze świetnie wywiązujący się ze swojej pracy. Zadania powierzane owczarkom niemieckim często wymagają od nich zarówno wytrzymałości fizycznej, jak i bystrego umysłu. Psy muszą wykazać się nie tylko czułym węchem, sprytem, chęcią współpracy, ale nierzadko także refleksem, zwinnością i szybkością. Owczarki niemieckie nie mają problemów z dogonieniem uciekinierów – potrafią osiągnąć prędkość nawet ponad 45 km/h. Należą przy tym do dosyć silnych i wytrwałych biegaczy, dlatego niestraszne im nawet długie dystanse. Owczarki niemieckie umieją naturalnie poruszać się kłusem. Ten rodzaj chodu gwarantuje im znakomitą prędkość przy niewielkim wydatku energetycznym. Ogromne pokłady energii tych czworonogów sprawiają, że muszą mieć zapewnione przynajmniej 2 h aktywnych rozrywek w ciągu dnia. Nie można jednak zapominać, że owczarki niemieckie to bardzo inteligentne psiaki, obdarzone nieprzeciętnymi zdolnościami węchowymi. Z pewnością więc ucieszą się, jeśli oprócz rekreacyjnego biegania zaproponujemy im przeszukiwanie terenu. Taki wysiłek nie tylko pozwoli im zaspokoić silną potrzebę ruchu, ale również zapewni odpowiednią stymulację intelektualną.

6. Wyżeł niemiecki krótkowłosy

Wyżły to niezastąpieni pomocnicy myśliwych. Największą pasją tych psiaków jest bez wątpienia polowanie. Podstawową funkcją wyżłów jest wystawianie zwierzyny. Są jednak na tyle wszechstronne, że z powodzeniem mogą być wykorzystywane również jako tropowce, płochacze i aportery. Doskonale radzą sobie niemal w każdych warunkach – na otwartej przestrzeni, w lesie czy wodzie. Wyżły są niezwykle wytrzymałe, wytrwałe i odważne. Chętnie współpracują z człowiekiem, choć bywają też niezależne i samodzielne. Poruszają się bardzo szybko z właściwą sobie energią. Potrafią pracować przez wiele godzin, aż do osiągnięcia celu. Uwielbiają aktywne spędzanie czasu. Bieganie powinno być więc stałym punktem w ich codziennym harmonogramie. Z wyżłami warto spróbować biegów terenowych. Nawet dość wymagające trasy, z dużą ilością naturalnych przeszkód nie będą dla nich problemem – wręcz przeciwnie – ich pokonywanie sprawi im dodatkową przyjemność. Należy jednak unikać miejsc, w których psy mogłyby natrafić na zwierzynę i całkowicie podążyć za swoim instynktem. Aby czworonogi tej rasy mogły czerpać pełną radość z przemierzania kolejnych kilometrów, warto aktywizować ich zmysły i angażować w zabawy łowieckie. Wyszukiwanie ukrytych skarbów czy aportowanie będą zatem wspaniałym zwieńczeniem wspólnego biegania.

7. Springer spaniel angielski

Springer spaniele angielskie to łagodne i przyjacielskie czworonogi, które wyjątkowo cenią sobie współpracę z człowiekiem. Pierwotnie psy tej rasy wykorzystywane były do wypłaszania zwierzyny z kryjówek. Wspaniale radziły sobie także w roli aporterów. Choć dziś również z zapałem wyruszają na polowania, są postrzegane nie tylko jako psy myśliwskie, ale przede wszystkim rodzinne. Springery silnie przywiązują się do opiekunów i chętnie towarzyszą im we wszystkich aktywnościach. Lubią się uczyć i łatwo przyswajają nowe polecenia. Są entuzjastycznie nastawione do życia – do nowych zadań podchodzą z zapałem i energią. Aby mogły czuć się naprawdę szczęśliwe, potrzebują sporej dawki ruchu. Springer spaniele angielskie są sprawne fizycznie i odporne na niekorzystne warunki środowiskowe. Bardzo dobrze sprawdzają się jako psy dla biegaczy, którzy nie stronią od wymagających, ekstremalnych tras. Czworonogi tej rasy czerpią radość z biegania po błotnistych czy krzaczastych terenach. Bez trudu pokonują wszystkie naturalne przeszkody. Springer spaniele angielskie kochają swobodę, dlatego warto biegać z nimi na większych przestrzeniach. Psy tej rasy są wyczulone na sygnały wysyłane przez właścicieli i zwykle żywo reagują na komendy biegowe. Czasami mogą jednak próbować podążyć za własnym instynktem łowieckim. W ich przypadku świetną motywacją do aktywności i elementem treningu biegowego może być aportowanie.

8. Golden retriever

Golden retrievery powszechnie uznawane są za jedne z najłagodniejszych czworonogów. Na co dzień wesołe, przyjazne i wyrozumiałe – z łatwością zjednują sobie sympatię otoczenia. Goldeny to jednak nie tylko sympatyczne psy rodzinne, ale również prawdziwe pracusie i zapaleni sportowcy. Czworonogi tej rasy uwielbiają ruch w najróżniejszych formach. Spełniają się zarówno w roli pomocników myśliwych, jak i kompanów dziecięcych zabaw. Z radością potowarzyszą nam w trakcie rekreacyjnego biegania. Goldeny to doskonałe psy dla rodzin ceniących sobie aktywny wypoczynek. Chętnie angażują się w ćwiczenia fizyczne, z uwagą słuchają poleceń i z radością współpracują z wszystkim członkami rodziny. Czworonogi tej rasy potrzebują około 2 godzin zróżnicowanej aktywności dziennie. Choć dobrze tolerują wysiłek fizyczny, nie należą raczej do maratończyków. Najlepiej biegać z nimi na krótszych dystansach. Największą pasją golden retrieverów jest aportowanie. Psy tej rasy lubią też pływać i węszyć. Aby mogły naprawdę cieszyć się bieganiem, warto połączyć je właśnie z tymi aktywnościami.

9. Beagle

Beagle’e zyskały ogromną sympatię jako wesołe psy rodzinne. Czworonogi tej rasy mocno przywiązują się do ludzi i uwielbiają przebywać w ich towarzystwie. Są przyjazne, łagodne i skore do zabawy. Beagle’i z pewnością nie należy jednak traktować jako psów salonowych. Rasa została stworzona do pracy w łowisku i ma wszystkie cechy, które umożliwiają jej efektywne wykonywanie powierzonych zadań. Beagle’e, jak na prawdziwe psy gończe przystało, są energiczne, szybkie, czujne i wytrwałe. Ekscytujące pościgi to ich żywioł. Doskonały węch sprawia, że żyją w świecie zapachów. Gdy natrafią na interesujący trop, nic nie jest w stanie ich od niego oderwać. Beagle’e nie znoszą nudy, a kiedy w ich otoczeniu nic się nie dzieje, potrafią same przejąć inicjatywę, by zachęcić opiekunów do aktywnej zabawy. Silna potrzeba ruchu sprawia, że beagle’e to idealne psy dla biegaczy. Bardzo dobrze radzą sobie na dłuższych dystansach, ale potrafią być też sprinterami. Wymarzone otoczenie dla biegania dla beagle’i to oczywiście łąki i tereny leśne. W takim środowisku może jednak dać o sobie znać ich instynkt łowiecki. Beagle’e lubią widzieć jakiś cel w swoim wysiłku – dobrze więc bieganie połączyć z pracą węchową, a w trakcie treningu organizować krótkie sesje pogoni za piłeczką czy aportem.

10. Jack Russell terrier

Jack Russell teriery to niewielkie psiaki, które wprost nie potrafią usiedzieć w miejscu. Charakter rasy wynika z jej pierwotnego przeznaczenia. Jack Russel terriery zostały stworzone do polowania, a ich głównym zadaniem było wypłaszanie lisów z nor. Myśliwym zależało, żeby czworonożni pomocnicy mogli bez problemu dostać się we wszystkie zakamarki, a jednocześnie byli zdolni do przemierzania znacznych odległości. Jack Russel terriery doskonale spełniły te wymagania. Choć należą do ras krótkonożnych, są niezwykle energiczne, zwinne, sprawne fizycznie, wytrzymałe i wytrwałe. Wyróżniają się również ogromną pasją łowiecką i zamiłowaniem do zabawy. Jack Russell terriery zarażają radością życia i sportowym duchem. Nie znoszą nudy, a na wszelkie wyzwania reagują z wyjątkowym entuzjazmem. Są też bardzo lojalne i lubią podążać za swoim opiekunem. Ich żywiołowe usposobienie czyni z nich wspaniałe psy do biegania. Jack Russel terriery będą doskonałymi kompanami miejskiego joggingu. Mogą z powodzeniem przebiec kilka kilometrów, czerpiąc dużą frajdę z kontaktu z opiekunem. Lepiej nie pozwalać im jednak na swobodne hasanie po lesie, bo wiedzione instynktem łowieckim potrafią oddalić się na niebezpieczną odległość. Jack Russell terriery chętnie biorą udział w gonitwach, dlatego można angażować je np. w pościg za piłeczką lub frisbee. Aby zaspokoić ich wrodzoną ciekawość, warto często zmieniać trasy biegowe.

Dlaczego warto biegać z psem?

Bieganie z psem to wspaniały sposób na spędzanie czasu z czworonożnym pupilem. Zapewnia ono zwierzakowi dużą dawkę ruchu i pozwala rozładować pokłady energii. Regularny wysiłek fizyczny sprzyja zachowaniu przez psa dobrej kondycji, zmniejsza ryzyko rozwoju wielu chorób i problemów behawioralnych. Aktywne psy rzadziej cierpią z powodu nadwagi czy zaburzeń trawiennych. Po wspólnym bieganiu czworonogom łatwiej się wyciszyć i udać na spokojny wypoczynek. Stają się one mniej skłonne do zachowań destrukcyjnych i kłopotliwych, wynikających z niezaspokojonej potrzeby ruchu, np. niszczenia przedmiotów, gryzienia, nadmiernego szczekania, wymuszania uwagi. Nie mają też problemów z koncentracją i nauką.

Rasy psów do biegania tylko poprzez codzienną aktywność mogą realizować swoje naturalne zachowania. Leniwe, wielogodzinne wypoczywanie na kanapie nie leży w ich naturze. Życiową radość czerpią właśnie z uprawiania sportów. Polowanie, pasienie owiec, ciągnięcie sań – bieganie jest podstawowym elementem wszystkich tych czynności, a co za tym idzie – w pewnym stopniu może je zastąpić. Dla wszystkich psów pasterskich, myśliwskich i zaprzęgowych stanowi nie lada atrakcję.

Bieganie z psem pozwala ponadto pogłębić więź łączącą nas z ulubieńcem. Dzięki niemu nie tylko więcej przebywamy z podopiecznym, ale również uczymy się z nim właściwie komunikować i odczytywać wysyłane przez niego sygnały. Sport pomaga lepiej poznać i zrozumieć zwierzaka.

Ruch na świeżym powietrzu jest doskonałym dodatkowym źródłem stymulacji. Zróżnicowane trasy biegowe dostarczają psom nowych wrażeń wizualnych, dotykowych, słuchowych i węchowych. Pokonywanie naturalnych przeszkód bywa też dla czworonogów ciekawym wyzwaniem. Warto zauważyć, że bieg z psem dobroczynnie wpływa także na nasze treningi. Zyskujemy bowiem wspaniałego kompana, który nierzadko potrafi nas zmobilizować i zmotywować do pokonywania kolejnych kilometrów.

Jak biegać z psem?

Bieganie z psem, jak każdy inny sport, wymaga odpowiedniego przygotowania. Nawet typowy pies dla aktywnych, który ma wrodzone predyspozycje do ćwiczeń, musi stopniowo przyzwyczaić się do intensywnego wysiłku. Jeśli więc do tej pory udawaliśmy się z pupilem jedynie na powolne, niedalekie spacery, spróbujmy stopniowo wydłużać zarówno ich dystans, jak i tempo. Zacznijmy od spokojnego marszu, a następnie starajmy się przeplatać go z wolnym bieganiem na krótkich dystansach. Gdy wypracujemy już u zwierzaka umiejętność sprawnej zmiany tempa, możemy urozmaicać bieg z psem poprzez modyfikowanie jego szybkości na poszczególnych odcinkach. Bardzo ważne jest też nauczenie podopiecznego komend, które pozwolą mu z łatwością przemieszczać się na trasie. Naprzód, stop, w prawo, w lewo – to sygnały, które powinien przyswoić każdy pies dla biegacza. Wysiłek fizyczny wiąże się ze zwiększonym wydatkiem energetycznym, dlatego wskazana jest zmiana diety zwierzaka na bardziej kaloryczną. Do menu czworonoga warto włączyć dodatki wspierające układ ruchu (np. L-karnitynę, HMB, chondroprotetyki).

Kolejnym istotnym elementem przygotowania do treningów jest zakup specjalnych akcesoriów. Jeśli planujmy ćwiczyć bieg z psem na smyczy, musimy zaopatrzyć się w model z amortyzatorem. Smycz do biegania doskonale neutralizuje wszystkie szarpnięcia, zwiększa komfort treningów i chroni przed bolesnymi kontuzjami. Jest elastyczna i lekka, przez co gwarantuje zwierzakowi dużą swobodę ruchów. W czasie uprawiania sportu czworonóg powinien być wyposażony w szelki (najlepsze będą typu sled – przeznaczone do canicrossu). Warto zakupić również pas biodrowy, umożliwiający wygodne przypięcie smyczy. Takie akcesorium odciąży nasze ręce i kręgosłup. Zapewni nam też możliwość kontrolowania psiaka, a zarazem oddziaływania na niego – co jest niezbędne w czasie wspólnego biegania. Przyda się nam także bidon na wodę, dzięki któremu będziemy mogli napoić spragnionego pupila na trasie. Amatorzy wieczornego joggingu muszą zaopatrzyć się w odblaski, zwiększające widoczność po zmierzchu.

Kiedy skompletujemy już wszystkie niezbędne akcesoria, możemy w końcu przygotować plan naszych treningów. Zastanówmy się najpierw, jak biegać z psem, by wykorzystać jego naturalne predyspozycje. Nie wszystkie psy do biegania równie dobrze radzą sobie w maratonach i sprintach. Jeśli jesteśmy właścicielami charta, musimy skupić się raczej na treningach szybkościowych. Psy zaprzęgowe, myśliwskie czy pasterskie są z reguły dużo bardziej wytrzymałe, dlatego mogą pokonywać nawet kilkunastokilometrowe trasy. Pies dla biegacza musi odznaczać się również bardzo dobrym zdrowiem. Sporty wyczynowe nie są z pewnością wskazane w przypadku przedstawicieli ras brachycefalicznych, szczeniąt, czworonożnych seniorów i psów cierpiących na schorzenia układu ruchu, krążenia lub oddechowego. Intensywność i czas treningów trzeba więc starannie dostosować do indywidualnych cech czworonożnego biegacza.

Aby bieganie z psem przynosiło radość zarówno nam, jak i naszemu pupilowi, musimy z rozwagą zaplanować jego przebieg. Trening nie powinien być nigdy monotonny. Zwierzak musi widzieć jakiś cel w swoim wysiłku. Jeśli chcemy, by nasz podopieczny z niecierpliwością wyczekiwał pory aktywności, powinniśmy sprawić, by w czasie biegania mógł realizować swoje naturalne potrzeby. Jako rozgrzewkę można więc stosować różne formy aktywności łowieckiej, np. aportowanie. Tego typu zabawy warto również wplatać w bieg z psem lub stosować na zakończenie treningu. Psy myśliwskie podczas aktywności powinny mieć też możliwość swobodnego eksplorowania terenu. Po wspólnym bieganiu należy dać im trochę czasu na dokładne zbadanie wszystkich elementów otoczenia. Z psami zaprzęgowymi najlepiej uprawiać natomiast canicross. Ta forma biegania pozwala czworonogom przewodzić i nadawać tempo, przy wykorzystaniu naszych wskazówek. Niezależnie od tego, czy chcemy, by pupil towarzyszył nam w codziennym joggingu, czy w treningach wyczynowych, podstawowy plan aktywności jest dosyć podobny. Bieganie z psem zaczynamy od kilku- lub kilkunastominutowej rozgrzewki, która może polegać na zabawie lub wykonywaniu prostych ćwiczeń ruchowych. Później przechodzimy do właściwego treningu, w którego trakcie – w zależności od potrzeb swoich i zwierzaka – robimy krótkie przerwy. W czasie postoju dajemy psu czas na ugaszenie pragnienia, odpoczynek, załatwienie potrzeb fizjologicznych i węszenie. Bieg z psem możemy zakończyć wypoczynkiem na świeżym powietrzu, połączonym ze spacerowaniem i wyciszającymi zabawami (np. węchowymi).

To, czy treningi będą interesujące dla naszego ulubieńca, w dużej mierze zależy od wyboru odpowiednich tras biegowych. Bieg z psem po zatłoczonych miejskich alejkach to zwykle nie najlepszy pomysł. Dużo bardziej komfortowe są spokojne i zaciszne miejsca, położone na uboczu, np. łąki, parki, pola, lasy. Czworonogi na ogół preferują zróżnicowane trasy, obfitujące w naturalne atrakcje i przeszkody (np. drzewa, jeziora). Zbyt duża ilość nowych obiektów może jednak skutecznie rozpraszać psy do biegania i zmniejszać ich motywację do współpracy. Warto więc poszukać takich tras, na których silne źródła stymulacji pojawiają się tylko od czasu do czasu. Jeśli chcemy biegać na długich dystansach, powinniśmy uwzględnić na szlaku również zacienione, bezpieczne miejsca do wypoczynku. Lepiej nie organizować treningów w porach największego ruchu. Świt i późny wieczór to zwykle idealny czas na bieganie z psem. Ćwiczmy systematycznie i o stałych porach, a z pewnością wspólne treningi szybko staną się wspaniałym rytuałem, pogłębiającym naszą relację z ulubieńcem.

Przez Marta Majewska - Marta Majewska Autorem tekstu jest Marta Majewska, absolwentka hodowli i ochrony zwierząt towarzyszących i dzikich (SGGW) oraz dziennikarstwa i komunikacji społecznej (UW). Dyplomowana zoopsycholog, stale poszerzająca swoją wiedzę na licznych kursach i szkoleniach. Z pasji dziennikarka – autorka wielu artykułów o tematyce zoologicznej dla portali internetowych i czasopism branżowych. Odsyłamy do profilu Marty Majewskiej na GoldenLine.