Barwy narodowe Polski – kolor biały i czerwony – stanowią nieodłączny element tożsamości narodowej Polaków. Symbole te zakorzenione są w historii, kulturze i świadomości społecznej narodu, jednoczą jego członków i przypominają o wspólnych korzeniach. Sprawdźmy, dlaczego to właśnie biało-czerwone barwy towarzyszą Polakom od stuleci i jaka jest ich symbolika.
Skąd wzięły się barwy narodowe Polski?
To, że polskie barwy narodowe to biały i czerwony wynika z setek lat historii Polski. Na samym początku jako symbol Rzeczpospolitej stosowany był tylko kolor czerwony, a dokładniej karmazyn (dość ciemny, intensywny kolor czerwony zawierający odrobinę błękitu). Barwa ta była postrzegana jako bardzo szlachetna, wyrażająca siłę, bogactwo i majestat, a proces wytwarzania odpowiedniego barwnika był niełatwy i drogi.
Natomiast oba kolory, biały i czerwony, stosowane były na chorągwiach królewskich oraz państwowych już w średniowieczu. Zawsze pojawiał się na nich państwowy herb i biało-czerwone barwy. Następnie opracowany został herb Królestwa Polskiego, który przedstawiał białego orła w koronie (jako godło), podczas gdy pole tarczy pozostawało czerwone. Orzeł symbolizował potęgę, odwagę i niezależność państwa polskiego. Sam Orzeł Biały został przyjęty jako oficjalny herb państwa polskiego jeszcze w 1295 r. i także jest jednym z najważniejszych polskich symboli narodowych.
Warto podkreślić, że Polska stanowi bardzo ciekawy przypadek, ponieważ polskie barwy narodowe mają podłoże heraldyczne (pochodzą od herbu), co jest dużą rzadkością w skali globalnej. Flaga Polski jest więc przekształceniem herbu – jej górny pas symbolizuje białego orła, natomiast dolny – czerwone pole tarczy herbu.
Barwy narodowe w późniejszym okresie
W czasie I Rzeczypospolitej kolor biały i czerwony były powszechnie stosowane na sztandarach, chorągwiach i innych emblematach państwowych. Były one używane nie tylko w kontekście wojskowym, ale również podczas ważnych uroczystości i ceremonii państwowych. Jako barwy narodowe biały i czerwony zostały uznane pierwszy raz 3 maja 1792 r., czyli w pierwszą rocznicę uchwalenie Konstytucji 3 Maja.
Biało-czerwone barwy nabrały szczególnego znaczenia w okresie zaborów, kiedy Polska utraciła niepodległość. Stały się one symbolem walki o wolność i niepodległość podczas licznych powstań narodowych. Powstańcy nosili biało-czerwone opaski, a ich sztandary były barwione na biało i czerwono.
Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r., biało-czerwone barwy zostały oficjalnie przyjęte jako barwy narodowe Polski. W dniu 1 sierpnia 1919 r. Sejm Ustawodawczy uchwalił ustawę, która formalnie ustanowiła, że polska flaga narodowa będzie biało-czerwona (biały pas u góry, czerwony – u dołu). Dokładny odcień oficjalnej czerwieni był jeszcze zmieniany i ostateczny kolor ustalono w 1980 r.
Polskie barwy narodowe – symbolika
Barwy narodowe Polski niosą ze sobą symbolikę, która odzwierciedla wartości, historię i ducha narodu. Każdy z tych kolorów ma swoje znaczenie, natomiast ich biało-czerwone połączenie stworzyło nową, patriotyczną jakość, która łączy przeszłość z teraźniejszością i jednoczy Polaków. Warto jednak mieć świadomość, że pierwotna symbolika zmieniała się wraz ze zmianą realiów politycznych, społecznych i kulturalnych.
Kolor biały
Jeśli chodzi o kolor biały, to jest on powszechnie uznawany za symbol dobra, czystości, niewinności i pokoju. W kontekście polskiej symboliki narodowej można powiedzieć, że biel oznacza czystość intencji i moralnych wartości, które stanowić mają fundament funkcjonowania narodu polskiego. Kolor biały symbolizuje także niewinność ludzi, którzy walczyli w imię niepodległości i wolności, często płacąc za to najwyższą cenę. Biały kolor jest jednocześnie symbolem dążenia do pokoju i harmonii. Można to interpretować tak, że Polska, choć doświadczyła licznych wojen i konfliktów, dążyła do życia w pokoju i zgodzie z innymi narodami.
Ponieważ Polska jest mocno osadzona w tradycji chrześcijańskiej, trzeba też wspomnieć o wątku duchowym i religijnym. Zgodnie z nim biel jest kolorem świętości i duchowej czystości, symbolizuje więc wiarę i oddanie Bogu.
Jako ciekawostkę dodajmy, że w heraldyce kolor biały odnosi się nie tylko do wartości duchowych takich jak czystość i niewinność, ale jest też symbolem srebra i wody.
Kolor czerwony
Czerwony kolor symbolizuje odwagę i siłę, ale jest jednocześnie kolorem dostojeństwa. Jak już wspomnieliśmy, w pierwszych stuleciach polskiej państwowości, kiedy Polska była silnym krajem, czerwień odnosiła się do majestatu i potęgi polskich królów oraz szlachty.
Jednak w związku z tragicznymi wydarzeniami historycznymi to właśnie gotowość do walki, odwaga i niezłomność ducha wysunęły się na pierwszy plan. Historia Polski obfituje bowiem w przykłady bohaterstwa i determinacji, kiedy Polacy bronili swojej ojczyzny i wyznawanych wartości. Kolor ten ma też przypominać o krwi przelanej przez pokolenia Polaków w walce o niepodległość i suwerenność.
Z kolei zgodnie z wykładnią heraldyki czerwony to symbol nie tylko odwagi i waleczności, ale też ognia i krwi.
Symbole narodowe
Warto na koniec zebrać informacje przypominające, jakie są aktualne symbole wizualne Polski i gdzie zastosowanie mają barwy narodowe:
Flaga Polski
Flaga Polski składa się z dwóch równoległych poziomych pasów: białego na górze i czerwonego na dole. Obowiązują nie tylko biało-czerwone barwy, ale też ustalone proporcje – boki flagi powinny zachowywać stosunek 5:8 („Ustawa z dnia 1 sierpnia 1919 r. o godłach i barwach Rzeczypospolitej Polskiej”). Jeśli proporcje te nie są zachowane, to nie jest to flaga Polski. Mogą to jednak być barwy narodowe, o ile biały i czerwony mają odpowiednie odcienie. Dodatkowo flaga musi być zamieszczona na maszcie.
Czasem wykorzystywana jest też flaga Polski z godłem. W tym wariancie na białym pasie flagi widnieje biały orzeł (czyli godło Polski). Tego typu flaga jest zarezerwowana na specjalne uroczystości państwowe.
Godło Polski
Godło Polski (a stosując prawidłową, a nie zwyczajowo przyjętą terminologię – herb Polski) przedstawia Orła Białego. Jest to biały orzeł w złotej koronie, który ma złote szpony i dziób, rozłożone skrzydła oraz jest zwrócony w prawą stronę. Tło godła, czyli pole tarczy jest czerwone.
Czy każdy może wykorzystywać barwy narodowe?
Czerwono-białe barwy narodowe i symbole Polski są prawnie chronione, jednak jeśli przestrzega się pewnych zasad, można ich spokojnie używać. Przykładowo każdy może wywiesić flagę, zwłaszcza jeśli wiąże się to ze świętem narodowym czy inną doniosłą okazją. Generalnie chodzi o zachowanie szacunku do symboli narodowych – przykładowo flaga polska:
- musi być czysta,
- musi mieć czytelne barwy narodowe,
- nie może dotykać ziemi, podłogi, bruku czy wody,
- nie może zawierać jakichkolwiek napisów czy rysunków,
- nie może być wykorzystywana do różnych celów, np. jako nakrycie stołu, opakowanie itp.
- ma pierwszeństwo przed innymi flagami, jeśli znajduje się na terytorium Polski.
Uwaga! Jeśli dojdzie do publicznego znieważenia, zniszczenia czy usunięcia flagi albo godła, osoba za to odpowiedzialna może otrzymać karę finansową, a także karę ograniczenia lub nawet pozbawienia wolności.