Prof. Katarzyna Smyk prowadziła w ostatnich latach badania nad wyjątkową tradycją praktykowaną nadal w Spycimierzu – układania kwietnych dywanów na uroczystość Bożego Ciała. W efekcie tych prac badawczych powstała książka pt. „Ścieżki kultury. Tom 2. Obrzęd jako tekst kultury. Przykład Bożego Ciała w Spycimierzu”, która stanowi nietuzinkowy przykład tego, jak można w nowoczesny sposób badać współczesną obrzędowość.
Źródło: PAP / Autor: Grzegorz Michałowski
Tradycje spycimierskie
Spyciemierz to maleńka miejscowość zlokalizowana w gminie Uniejów, w województwie łódzkim. Wieś zasłynęła z tego, że podtrzymywana jest tu specyficzna tradycja układania kwietnych kobierców w związku z katolickim świętem Uroczystości Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa, zwanym potocznie Bożym Ciałem. Zwyczaj ten jest już wpisany na „Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego”, jednak podejmowane są działania, by trafił on także na „Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO”. W związku z tym Józef Kaczmarek, burmistrz Uniejowa, zainicjował nawiązanie współpracy z ekspertem w dziedzinie językoznawstwa i folklorystyki – prof. Katarzyną Smyk.
Prof. Katarzyna Smyk
Katarzyna Smyk jest dr habilitowaną nauk humanistycznych w dziedzinie językoznawstwa i wykłada w Instytucie Nauk o Kulturze Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Do obszaru jej szczególnych zainteresowań należą: etnolingwistyka, sacrum, sakralizacja i dziedzictwo kulturowe. Pani profesor zajmuje się badaniami nad kulturą tradycyjną, rozmaitymi zwyczajami, wierzeniami i tekstami ludowymi. Analizuje je nie tylko jako element przeszłości, ale też jako składowe naszej współczesnej kultury i naszego systemu wartości, badając w jaki sposób obecnie istnieją i działają.
Katarzyna Smyk jest autorką ogromnej liczby publikacji, w tym autorskich monografii, artykułów naukowych i recenzji wydawniczych. Uczestniczy w niezliczonych konferencjach naukowych jako prelegentka, jest też członkiem różnych komitetów naukowych, redakcji czasopism oraz serii wydawniczych. Jest jednocześnie Przewodniczącą Rady ds. Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego przy Ministrze Kultury i Dziedzictwa Narodowego na lata 2019 – 2022. Za swoją działalność naukową otrzymała wiele nagród, w tym w 2020 r. Srebrny Krzyż Zasługi.
Nowe publikacje dotyczące tradycji spycimierskiej
Prof. Katarzyna Smyk rozpoczęła swoje badania nad tradycją układania kwiatowych dywanów w 2018 r. Spotykała się z mieszkańcami Spycimierza, przeprowadzała z nimi wywiady, zbierała materiały archiwalne i przyglądała się przygotowaniom do uroczystości Bożego Ciała oraz samemu świętu. Na podstawie prac badawczych w październiku 2020 r. ukazał się redagowany przez Smyk raport pn. „Procesja Bożego Ciała z tradycją kwietnych dywanów w Spycimierzu. Raport z badań i rekomendacje do planu ochrony”.
Z końcem 2020 r. wydana została następna pozycja dotycząca tych obrzędów, pt. „Ścieżki kultury. Tom 2. Obrzęd jako tekst kultury. Przykład Bożego Ciała w Spycimierzu”. Monografia oparta jest zarówno o własne badania terenowe badaczki (z lat 2018 – 2020), jak i o ustalenia innych badaczy zajmujących się tą tradycją, a także o materiały, takie jak np. filmy, fotografie czy rozmaite artykuły. Na ich podstawie w książce naświetlona została nie tylko charakterystyka święta – autorka spróbowała też wpisać je w bardziej ogólny kontekst obrzędowości postludowej. Docenić należy jednocześnie podejście metodologiczne badaczki, które może służyć za wzór, jak badać współczesną nam obrzędowość wypływającą z tradycji, korzystając z narzędzi semiotycznych i dokonując redefinicji tego, co nazywamy tekstem kultury.
Dla mieszkańców gminy Uniejów publikacja ma szczególne znaczenie. Mają oni nadzieję, że przybliży ona w czasie i ułatwi wpisanie obrzędów związanych z uroczystością Bożego Ciała na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Dlatego burmistrz Uniejowa, Parafialne Stowarzyszenie „Spycimierskie Boże Ciało” oraz lokalni mieszkańcy i parafianie podziękowali Katarzynie Smyk za jej pracę. Autorka natomiast przekazała egzemplarze książki tym osobom z okolic Uniejowa, które szczególnie pomagały w prowadzonych badaniach. Do zapoznania się z pozycją zaprasza też Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna w Uniejowie.