Najczęstsze przyczyny wypadków drogowych w Polsce
Wypadki drogowe – statystyki występowania w Europie i w Polsce
Według danych Światowej Organizacji Zdrowia na całym świecie wypadki samochodowe są przyczyną śmierci ponad miliona ludzi rocznie. Statystycznie co 30 sekund ktoś ginie na drodze w wyniku nieszczęśliwego wypadku drogowego. W większości przypadków jest to mieszkaniec Chin, w których śmiertelne wypadki samochodowe w przeliczeniu na liczbę mieszkańców występują częściej, niż w innych rejonach świata. W Europie bezpieczeństwo na drodze wypada o wiele lepiej, jednak i tutaj tragiczne wypadki drogowe są częstą przyczyną śmierci. Dane za 2018 rok pokazują, że wypadki samochodowe w największej liczbie odnotowują Niemcy, Włochy, Wielka Brytania i Hiszpania. W tym samym roku najwięcej uczestników ruchu zginęło we Włoszech, Niemczech i Francji. Największy wskaźnik zabitych występuje na Cyprze i w Bułgarii, niestety trzecie miejsce w tym niechlubnym rankingu zajmuje Polska. Z kolei śmiertelne wypadki drogowe stanowią najmniejszą część ogółu wypadków drogowych w państwach, takich jak Niemcy, Austria, Malta czy Wielka Brytania.
Wypadki drogowe – Polska przoduje w niechlubnych statystykach
W latach 2010-2019 najwięcej wypadków drogowych w Polsce odnotowano w roku 2010. Od 2017 roku wypadki samochodowe w kraju odnotowywane są rzadziej w porównaniu z obfitującym w nie rokiem 2016, jednak jednocześnie nieznacznie rośnie liczba ich ofiar śmiertelnych. Wśród regionów, w których wypadki na drodze zbierają największe żniwo zabitych, są województwa kujawsko-pomorskie i podlaskie, natomiast najlepiej pod tym względem wygląda sytuacja w województwach małopolskim i śląskim.
Wypadki na drodze – najczęstsze przyczyny
Wypadki samochodowe w Polsce spowodowane są zazwyczaj przez czynnik ludzki, czyli dochodzi do nich głównie z winy uczestników ruchu. Sprawcami przeważającej części z nich są kierowcy samochodów osobowych, a do głównych przyczyn należą nieustąpienie pierwszeństwa przejazdu, niedostosowanie prędkości do warunków ruchu i nieustąpienie pierwszeństwa pieszemu na przejściu dla pieszych. Do przyczyn mających mniejszy wpływ na przebieg wypadków, ale również występujących, należą: niezachowanie bezpiecznej odległości między pojazdami, nieprawidłowe wyprzedzanie, nieprawidłowy manewr skrętu czy nieprawidłowa zmiana pasa ruchu.
Osobną grupą są wypadki drogowe spowodowane przez pieszych. W 2019 roku z ich winy wystąpiło ponad 6 proc. wypadków, w wyniku których śmierć poniosło prawie 13 proc. wszystkich zabitych tego roku w wypadkach. Tym, co stanowiło o winie pieszych, było najczęściej wejście na jezdnię bezpośrednio przed jadącym pojazdem, a ponadto również przekraczanie jezdni w miejscu niedozwolonym, wejście na jezdnię zza pojazdu lub przeszkody oraz wejście na jezdnię przy czerwonym świetle.
Oprócz czynnika ludzkiego w przyczynach wypadków drogowych – a więc winy uczestników ruchu drogowego – powodem jest niekiedy także zła nawierzchnia jezdni, niepoprawnie zabezpieczone roboty drogowe, przeszkody występujące na drodze (np. gałęzie czy konary drzew), czy dzikie zwierzęta przechodzące przez jezdnię (dziki, sarny, jelenie, łosie). Inna kategoria przyczyn wypadków samochodowych to zły stan techniczny pojazdu (braki w ogumieniu lub oświetleniu czy usterki układu hamulcowego oraz kierowniczego). Mimo tych czynników, wypadki samochodowe w Polsce powodowane są w przeważającej liczbie przez ludzkie błędy i nieostrożność.
Śmiertelne wypadki samochodowe w Polsce
W 2019 roku co jedenasty wypadek samochodowy w Polsce skończył się śmiercią co najmniej jednej osoby. Tragiczne wypadki drogowe w Polsce mają najczęściej miejsce na obszarze niezabudowanym, gdzie kierowcy rozwijają większą prędkość, jezdnie są mniej oświetlone, a piesi mniej widoczni. Najwięcej śmiertelnych wypadków drogowych powodują kierowcy samochodów osobowych, najczęściej w wieku od 18 do 24 lat, przede wszystkim za sprawą niedostosowania prędkości do warunków ruchu, nieustąpienia pierwszeństwa przejazdu, nieustąpienia pierwszeństwa pieszemu na przejściu oraz nieprawidłowego wyprzedzania. Tragiczne wypadki drogowe w Polsce to przede wszystkim zderzenia się pojazdów, najechanie na pieszego oraz najechanie na drzewo.
Wypadki drogowe w Polsce – statystyki sprawców i czas występowania
Jeśli chodzi o bezpieczeństwo na drodze w Polsce, to wbrew rozpowszechnionemu i krzywdzącemu stereotypowi, najlepszymi kierowcami pod tym względem okazują się kobiety. Wypadki drogowe są w ponad 70. proc. przypadków powodowane przez mężczyzn, najczęściej w wieku 18-24 lata. Skłonność do ryzyka i brawury w trakcie jazdy oraz brak niezbędnego doświadczenia sprawiają, że to właśnie ta grupa w największym stopniu pogarsza bezpieczeństwo na drodze. Tragiczne wypadki drogowe są w tym przypadku w przeważającej części wynikiem niedostosowania prędkości do warunków ruchu. W około połowie przypadków, wypadki samochodowe spowodowane przez najmłodszych kierowców kończą się skutkiem śmiertelnym.
Wypadki samochodowe mają najczęściej miejsce w godzinach 14:00-18:00, czyli w czasie popołudniowych szczytów komunikacyjnych. W 2019 roku w tym przedziale godzinowym doszło do 30 proc. wypadków z winy kierujących. Najrzadziej dochodzi do wypadków pomiędzy północą a 5:00, co wynika ze zmniejszonego ruchu pojazdów i pieszych. Miesiącami najbardziej obfitującymi w wypadki na drodze są odpowiednio czerwiec, październik i wrzesień. Pierwszy z nich to początek lata i wyjazdów wakacyjnych, kiedy ruch na drogach – przede wszystkim krajowych, wojewódzkich i na autostradach – jest bardzo natężony. Z kolei jesień to czas nagłego pogorszenia się warunków pogodowych i szybciej zapadającego zmierzchu ograniczającego widoczność.
Wypadki drogowe w Polsce spowodowane przez pieszych również w zdecydowanej mierze wynikają z zachowania mężczyzn, głównie powyżej 60. roku życia. Największe nasilenie wypadków z winy pieszych mają miejsce w grudniu i październiku, głównie w godzinach popołudniowych i wieczornych (pomiędzy 16:00 a 19:00). Tłumaczy się to złymi warunkami atmosferycznymi panującymi w okresie jesienno-zimowym, szybko zapadającym zmierzchem i słabą widocznością pieszych na drodze (w szczególności wówczas, kiedy nie dbają oni o odpowiednie oświetlenie).
Rowerzyści są ofiarami wypadków drogowych głównie w czerwcu i sierpniu, a więc miesiącach przypadających na szczyt sezonu rowerowego (najwięcej wypadków), a także we wrześniu i w październiku (największa śmiertelność). Do najczęstszych przyczyn wypadków spowodowanych przez rowerzystów należą nieudzielenie pierwszeństwa przejazdu, nieprawidłowe wykonywanie manewru skrętu i niedostosowanie prędkości do warunków ruchu.
Ofiary wypadków i bezpieczeństwo na drodze w Polsce
Tragiczne wypadki drogowe zbierają swe żniwo głównie wśród tak zwanych niechronionych uczestników ruchu drogowego. Są nimi przede wszystkim piesi, rowerzyści i motocykliści, najbardziej narażeni w bezpośrednim zderzeniu z autem. Pierwsi z nich poszkodowanymi są w blisko jednej czwartej ogółu wypadków drogowych. Do wypadków z ich udziałem dochodzi najczęściej na obszarze zabudowanym, jednak śmiertelność wśród pieszych uczestników ruchu największa jest poza nim, co spowodowane jest mniej oświetlonymi drogami i większą prędkością jadących pojazdów. Jesień i zima (głównie grudzień i styczeń) to czas, w którym piesi szczególnie narażeni są na śmiertelne wypadki drogowe. W aż połowie przypadków do potrącenia przechodniów dochodzi na przejściach dla pieszych, dlatego szczególnie w tych miejscach zawsze należy zachowywać szczególną ostrożność. Również w przypadku wypadków z udziałem rowerzystów dochodzi najczęściej w obszarze zabudowanym, a śmiertelność jest znacząco większa poza nim.
Osobną grupę niechronionych uczestników ruchu drogowego stanowią motocykliści. Mimo że jazda na motocyklu często kojarzy się z brawurową prędkością, nieostrożnością i niedostosowywaniem się kierujących do warunków ruchu, to w połowie wypadków drogowych z udziałem motocyklistów wina leży po stronie innych uczestników ruchu, głównie kierowców samochodów osobowych, którzy nie udzielają pierwszeństwa przejazdu. Do tego typu wypadków dochodzi zazwyczaj w weekendy, kiedy zarówno ruch aut osobowych, jak i motocykli jest większy. Z kolei wypadki na drodze z winy motocyklistów – najczęściej w przedziale wiekowym 25-39 lat – spowodowane są głównie przez niedostosowanie prędkości do warunków, nieprawidłowe wyprzedzanie, niezachowanie bezpiecznej odległości między pojazdami oraz nieudzielanie pierwszeństwa przejazdu.
Wypadki drogowe i alkohol
Alkohol to niezmiennie duży problem i czynnik, który ma ogromny wpływ na wypadki drogowe. Statystyki policyjne za rok 2019 pokazują, że blisko 7 proc. ogółu wypadków spowodowanych jest przez nietrzeźwych kierowców, najczęściej w wieku 25-39 lat. Optymistyczne jest jednak to, że udział pijanych uczestników ruchu drogowego i ich negatywny wpływ na bezpieczeństwo na drodze spada od 2011 roku.
Wypadki samochodowe spowodowane przez nietrzeźwych kierowców najczęściej mają miejsce w sierpniowe, czerwcowe i lipcowe soboty i niedziele, pomiędzy godziną 16:00 a 22:00. Letnie weekendy i dni wolne od pracy sprzyjają imprezom i spotkaniom towarzyskim zakrapianym alkoholem, co niestety negatywnie przekłada się na bezpieczeństwo na drodze.
Wśród najczęstszych bezpośrednich przyczyn wypadków spowodowanych przez kierowców pod wpływem alkoholu są niedostosowanie prędkości do warunków ruchu, nieudzielenie pierwszeństwa przejazdu, nieprawidłowe wyprzedzanie oraz niezachowanie bezpieczniej odległości między pojazdami.
Jednak wypadki drogowe spowodowane przez nietrzeźwych uczestników ruchu nie są jedynie domeną kierowców. Problem dotyczy też pieszych, którzy pod wpływem alkoholu obniżają poziom bezpieczeństwa na drodze. W 2019 roku wypadki drogowe, w których sprawcami byli nietrzeźwi piesi, stanowiły prawie 20 proc. W tym przypadku bezpośrednimi przyczynami nieszczęśliwych zdarzeń są najczęściej nieostrożne wejście na jezdnię przed jadącym pojazdem oraz leżenie lub siedzenie na jezdni. Podobnie jak w przypadku pozostałych wypadków spowodowanych przez pieszych, również te z udziałem nietrzeźwych przechodniów występują przede wszystkim w okresie jesienno-zimowym.
Bezpieczeństwo na drodze – o czym powinien pamiętać każdy uczestnik ruchu
Aby zadbać o swoje bezpieczeństwo na drodze – bez względu na to, czy jest się kierowcą, pieszym, rowerzystą czy motocyklistą – należy pamiętać o trzech kluczowych zasadach. Pierwszą z nich jest stosowanie się do przepisów drogowych. Mimo że brzmi ona prozaicznie, to pamiętać należy, że w przeważającej większości do wypadków drogowych dochodzi z winy uczestnika ruchu niestosujących się do obowiązujących zasad. W przypadku kierowców aut najczęściej łamane są przepisy dotyczące dostosowania prędkości do warunków drogowych oraz pierwszeństwa przejazdu. Dlatego szczególnie pamiętać należy o zdjęciu nogi z gazu w sytuacjach ryzykownych, takich jak złe warunki atmosferyczne, duże nasilenie ruchu czy jazda w obszarze zabudowanym.
Jednak samo stosowanie się do przepisów ruchu nie gwarantuje jeszcze bezpieczeństwa na drodze. Na nic się przecież zda respektowanie zasad, kiedy nie przestrzegają ich inni. Stąd tak ważna jest druga zasada – ograniczonego zaufania do innych uczestników ruchu. Przykładem częstego lekceważenia tej reguły jest przechodzenie przez przejście dla pieszych bez oglądania się na nadjeżdżające pojazdy. W takich okolicznościach dochodzi często do tragicznych wypadków drogowych, w których głównymi poszkodowanymi są piesi, a więc osoby mające w tych okolicznościach pierwszeństwo.
Trzecia zasada, którą należy stosować, aby być bezpiecznym w ruchu drogowym, to po prostu zachowanie szczególnej czujności i ostrożności na drodze. W ten sposób można uchronić siebie i innych użytkowników ruchu drogowego od niebezpiecznych sytuacji, które mogą zakończyć się tragicznie.
Do powyższych trzech zasad warto i trzeba się stosować. Tylko w ten sposób poziom bezpieczeństwa na polskich drogach może się poprawić.
 | Emil Kwidziński Autorem tekstu jest Emil Kwidziński, naukowo związany z Uniwersytetem Gdańskim, zawodowo z branżą reklamową. Pisze o tym, co pochłania go na co dzień – o kulturze i sztuce, historii, muzyce, podróżach i naukach społecznych. |