Znieczulenie przy porodzie

Ciąża to wspaniały czas dla kobiety, jednak ból porodowy to zjawisko, które spędza sen z powiek wielu przyszłym mamom. Zdarza się, że ból przy porodzie wywołuje na tyle silny lęk, że kobieta nie podejmuje decyzji o posiadaniu potomstwa. Zjawisko to jest potęgowane przez wiele historii, związanych z dramatycznym przebiegiem porodu. Położnictwo tak, jak i cała medycyna ciągle intensywnie się rozwija, dzięki czemu łagodzenie bólu porodowego weszło do standardów opieki okołoporodowej. Ciąża to okres wielu zmian w ciele kobiety, również powrót do stanu sprzed ciąży może czasami wiązać się z bólem. Czy ból podczas porodu to faktycznie coś, czego nie da się uniknąć? Czy znieczulenie do porodu pozwala kobietom zapobiec wystąpieniu nieprzyjemnych przeżyć? 

Ból porodowy – z czego wynika ten rodzaj bólu?

Ból podczas porodu jest wyjątkowym rodzajem bólu. Towarzyszy on fizjologicznemu porodowi, który kończy przebieg ważnego etapu, jakim jest ciąża. Odczuwanie bólu porodowego jest indywidualne u każdej kobiety. Ból podczas porodu jest też pewnym sygnałem, który oznacza, że kobieta powinna poszukiwać pomocy i udać się do szpitala. 

Przyczyną bólu porodowego w początkowym etapie porodu jest wzrost napięcia macicy oraz jej skurcze, a także rozwieranie się szyjki macicy, która przygotowuje się na przejście przez nią dziecka. Gdy poród jest już bardziej zaawansowany, to przyczyną bólu porodowego staje się rozciąganie kanału rodnego przez dziecko oraz nacisk, jaki wywiera na otaczające narządy – czyli na odbytnicę, pęcherz moczowy, czy przydatki. 

Ból przy porodzie – charakterystyka i najważniejsze cechy 

Ból porodowy nie jest stały –  ma zmienne natężenie i przychodzi falowo. Jego pojawienie się jest związane z rozpoczynaniem się skurczu macicy. Wraz ze zwiększaniem się napięcia mięśnia macicy ból porodowy jest coraz silniejszy, osiąga swój punkt kulminacyjny, a następnie zmniejsza się, gdy skurcz słabnie. Wraz z postępem akcji porodowej skurcze są coraz częstsze i silniejsze. Ostatecznie pojawiają się szczególnie silne skurcze parte, które poprzedzają bezpośrednio urodzenie dziecka. Po porodzie bolesne skurcze zanikają. Słabsze i nieliczne skurcze macicy mogą ewentualnie towarzyszyć wydaleniu z jamy macicy łożyska. Ból po porodzie, który związany jest z wydaleniem łożyska, jeśli występuje – ma zazwyczaj niewielkie nasilenie. 

Ból przy porodzie – lokalizacja bólu

Kobiety rodzące najczęściej lokalizują ból porodowy w podbrzuszu. Jednak nie zawsze ból odczuwany przez kobietę ma taką samą lokalizację. Odczuwanie bólu porodowego jest bardzo indywidualne, również w odniesieniu do jego umiejscowienia. Niektóre kobiety doświadczają podczas porodu bólu, który lokalizuje się w plecach (głównie w odcinku krzyżowym i lędźwiowym) lub nawet w kończynach dolnych. Zdarza się, że ból porodowy zmienia swoją lokalizację w trakcie akcji porodowej.  

Czy ból porodowy może być groźny?

Bardzo silny ból w czasie porodu może niekorzystnie wpłynąć na jego przebieg. Podczas silnego stresu związanego z odczuwaniem bólu w organizmie kobiety dochodzi do uwalniania amin katecholowych (adrenaliny i noradrenaliny), które nazywane są potocznie hormonami stresu. Aminy te powodują spadek przepływu krwi w łożysku, a co za tym idzie mogą być przyczyną niedotlenienia płodu i rozwoju kwasicy. Adrenalina i noradrenalina osłabiają również czynność skurczową macicy, co prowadzi do wydłużenia całej akcji porodowej, a w konsekwencji może wpłynąć szkodliwie na stan urodzonego dziecka. 

Silny ból porodowy może również prowadzić do istotnego zwiększenia częstości oddechów u kobiety (czyli hiperwentylacji). Hiperwentylacja może z kolei skutkować rozwojem zaburzeń kwasowo-zasadowych i jonowych u kobiety, czego konsekwencją są zaburzenia rytmu serca płodu. 

Silny ból podczas porodu może mieć również szkodliwy wpływ na psychikę matki. Zdarza się, że skrajnie nieprzyjemne przeżycia porodowe rzutują na stosunek kobiety do jej nowonarodzonego dziecka i wymagają konsultacji psychologicznej. Co więcej, silne przeżycia związane z zakończeniem etapu, jakim jest ciąża mogą zniechęcić kobietę i sprawić, że zrezygnuje ona z posiadania kolejnego dziecka. Wszystkie opisane powyżej aspekty sprawiają, że warto jest niwelować silny ból porodowy. Łagodzenie bólu porodowego to nie tylko zwiększenia komfortu kobiety, ale również zapobieganie rozwinięciu groźnych powikłań związanych z bólem porodowym.

Łagodzenie bólu porodowego – metody niefarmakologiczne

Obecnie bardzo często rodzice chcą, by ich dziecko pojawiło się na świecie w jak najbardziej naturalny sposób, dlatego niefarmakologiczne metody łagodzenia bólu porodowego są coraz popularniejsze. Mimo tego wiele kobiet nadal decyduje się na cięcie cesarskie i znieczulenie, poród naturalny wiąże się ze strachem przed silnym bólem. Metod niefarmakologicznych jest bardzo wiele i warto podczas porodu wypróbować więcej niż jedną z nich, gdyż ich skuteczność może być zmienna i indywidualna u każdej kobiety. 

Łagodzenie bólu porodowego za pomocą technik relaksacyjnych

Techniki relaksacyjne, które są w stanie uśmierzyć ból w trakcie porodu to przede wszystkim techniki oddechowe. Szczególnie popularna jest technika oddechowa, która polega na oddychaniu torem przeponowym i synchronizowaniu oddechu wraz z narastającą falą skurczu. Techniki relaksacyjne pozwalają na lepszą kontrolę nad procesem oddychania oraz na zmniejszenie napięcia mięśniowego. Co więcej, techniki te przyczyniają się do zwolnienia czynności serca. Kontrola oddechu sprawia, że rodząca kobieta w mniejszym stopniu koncentruje się na bólu porodowym. 

Masaż relaksacyjny, jako znieczulenie – poród naturalny 

Kolejną niefarmakologiczną metodą walki z bólem porodowym jest masaż relaksacyjny wykonywany przez bliską osobę – najczęściej ojca rodzącego się dziecka. Masaż powinien być prowadzony w przerwach między skurczami macicy i powinien dotyczyć takich obszarów ciała, jak odcinek krzyżowy i lędźwiowy kręgosłupa, szyja, barki oraz kończyny dolne. Właśnie te obszary są najbardziej bolesne i napięte podczas akcji porodowej. Masaż relaksacyjny podobnie, jak techniki oddechowe pozwalają na odwrócenie uwagi od bólu oraz na rozluźnienie rodzącej. 

Odpowiednia aktywność kobiety

Łagodzenie bólu porodowego jest łatwiejsze, gdy kobieta rodząca pozostaje aktywna. Wydaje się, że ból porodowy powinien skłonić kobietę do położenia się i przyjęcia pozycji leżącej, jednak takie zachowanie może wcale nie zmniejszyć nasilenia bólu. Zalecane są zmiany pozycji, chodzenie, kucanie oraz siadanie. 

Sposobem na odwróceniu uwagi od bólu i zmniejszenie napięcia mięśniowego jest również kąpiel. Jest to metoda niefarmakologiczna szczególnie polecana w początkowym okresie porodu. Dobrze, by kobieta mogła w czasie kąpieli liczyć na wsparcie i pomoc bliskiej jej osoby. Kobiety rodzące na wielu oddziałach położniczych mają do dyspozycji akcesoria, które ułatwiają utrzymanie odpowiedniej aktywności i przyjęcie wygodnej pozycji ciała. Są to na przykład specjalne pufy (worki) sako, czy gumowe piłki. Warto podczas porodu skorzystać z tego rodzaju przedmiotów. 

Łagodzenie bólu porodowego na drodze akupunktury i akupresury

Akupunktura to znana od wielu lat metoda łagodzenia bólu poprzez nakłuwanie za pomocą igieł wybranych miejsc na ciele, z kolei akupresura to metoda polegająca na wywieraniu nacisku na pewne obszary ciała. Obie te metody należą do niefarmakologicznych metod uśmierzania bólu porodowego i powinny być wykonywane przez doświadczone osoby. Akupunktura i akupresura nie tylko zmniejszają ból, ale także pozwalają na odprężenie. Warto wcześniej zorganizować sobie doświadczonego specjalistę i zaplecze związane z tymi metodami, gdyż w szpitalach nie zawsze znajdziemy osoby potrafiące wykonywać te metody relaksacyjne. 

Znieczulenie przy porodzie – przezskórna stymulacja nerwów (TENS)

Jest to metoda powszechnie stosowana w rehabilitacji medycznej i fizjoterapii, która polega na stymulowaniu nerwów za pomocą niewielkich impulsów elektrycznych, w celu łagodzenia bólu. Przezskórna stymulacja zmniejsza pobudliwość nerwów obwodowych, dzięki czemu znajduje zastosowanie w zmniejszaniu bólu, również bólu porodowego. Nerwy są stymulowane poprzez specjalne elektrody, które są przyczepione najczęściej do skóry pleców. Jest to zdecydowanie bezpieczna metoda, pozwalająca na łagodzenie bólu porodowego. Co więcej, stymulacja nerwów może przyczyniać się do zwiększenia wydzielania hormonu oksytocyny, dzięki czemu skraca się ogólny czas trwania porodu. Oksytocyna to hormon produkowany w podwzgórzu, który wzmacnia czynność skurczową macicy.

Znieczulenie przy porodzie – immersja wodna

Interesującą, niefarmakologiczną metodą na łagodzenie bólu porodowego jest immersja wodna. Istotą tej metody jest zanurzenie ciała w wodzie, dzięki czemu zwiększa się objętość wyrzutowa serca ciężarnej, możliwe jest zmniejszenie obrzęków oraz obniżenie ciśnienia tętniczego krwi. Oprócz zmniejszenia napięcia mięśni i bólu, immersja wodna przyspiesza rozwieranie się szyjki macicy, dzięki czemu poród trwa krócej. Co ważne, w wodzie łatwiej jest przyjąć wygodną pozycję ciała. 

Pozostałe niefarmakologiczne metody na łagodzenie bólu porodowego

Znieczulenie do porodu to także ulubiona piosenka. Coraz popularniejszą metodą, która może pomóc kobiecie przetrwać trudny czas porodu jest muzykoterapia. Ulubiona muzyka w słuchawkach pozwala na zmniejszenie napięcia mięśniowego i odwrócenie uwagi od bólu. Ciąża to również bardzo ważny czas, kiedy możemy relaksować się i wypróbować techniki muzykoterapii w celu lepszego przygotowania się do porodu. 

Kolejną metodą wybieraną przez kobiety rodzące jest metoda przeciwuciskowa. Polega ona na wykonaniu silnego ucisku na pewną okolicę ciała podczas skurczu. Pozwala to na odwrócenie uwagi od bolesnego obszaru ciała rodzącej. Uznaje się, że ból porodowy mogą uśmierzać również zimne i ciepłe okłady przykładane w miejsca, gdzie ból jest najbardziej odczuwalny. 

Farmakologiczne metody na łagodzenie bólu porodowego

Znieczulenie do porodu nie zawsze może być nieinwazyjne i naturalne. Medycyna oferuje kobietom rodzącym również leki, które mają na celu uśmierzenie bolesnego porodu. Leki wykorzystuje się, gdy powyżej opisane metody niefarmakologiczne nie przynoszą pożądanego efektu. Znieczulenie przy porodzie związane ze stosowaniem leków jest bardziej inwazyjne i wymaga stałej kontroli nad matką, jak i płodem, a szczególnie zaś kontroli akcji serca płodu. 

Zastosowanie opioidów, jako sposób na znieczulenie – poród naturalny

Znieczulenie przy porodzie można uzyskać poprzez podanie kobiecie opioidów. Leki opioidowe to silne leki o działaniu przeciwbólowym. Są to związki znacznie silniejsze, niż na przykład znany wszystkim paracetamol. Opioidy można w trakcie porodu podawać drogą dożylną lub częściej wybieraną – drogą domięśniową. Opioidy mogą przenikać przez łożysko i oddziaływać niekorzystnie na ośrodek oddechowy płodu, dlatego powinno się unikać ich podawania w późniejszy okresach porodu. Mogą mieć one bowiem niekorzystny wpływ na podjęcie oddychania przez noworodka. Za skuteczny lek opioidowy, który łagodzi ból porodowy uważana jest meperydyna. Jednak jej użycie może wiązać się z wystąpieniem pewnych działań niepożądanych, typowych dla opioidów, do których należą nudności i wymioty, zaparcia, zaburzenia opróżniania żołądka, a także zaburzenia oddychania pod postacią depresji oddechowej. 

Należy pamiętać, że leki opioidowe powinno się stosować wtedy, gdy inne metody łagodzenia bólu porodowego zawodzą, ponieważ leki te mogą niekorzystnie oddziaływać na płód i prowadzić na przykład do zaburzenia czynności serca płodu. Opioidy mogą także wywołać senność i obniżenie aktywności noworodka po porodzie, a także początkowe, przejściowe problemy z karmieniem. Znieczulenie przy porodzie z udziałem opioidów wymaga kontrolowania stanu płodu za pomocą kardiotokografii, dzięki której możliwe jest ocenienie czynności serca płodu i czynności skurczowej macicy. 

Znieczulenie przy porodzie z użyciem podtlenku azotu 

Znanym sposobem walki z bólem przy porodzie jest podtlenek azotu, który podawany jest kobietom rodzącym drogą wziewną za pomocą maski. Najczęściej stosuje się mieszaninę, w której znajduje się 50% podtlenku azotu i 50% powietrza. Zaletą znieczulenia wziewnego jest to, że podtlenek azotu nie wykazuje wpływu na czynność skurczową macicy oraz to, że kobieta sama może regulować ilość wdechów, w zależności od bólu i potrzeb. Znieczulenie przy porodzie z użyciem podtlenku azotu działa już po około minucie od rozpoczęcia inhalacji. Badania kliniczne donoszą, że podtlenek azotu może jednak wiązać się z skutkami ubocznymi takimi, jak wymioty i nudności, senność, a także zawroty głowy. Podczas analgezji wziewnej, podobnie jak w przypadku stosowania opioidów – konieczne jest monitorowanie stanu płodu za pomocą kardiotokografii. Ocena czynności serca płodu jest ważna, ponieważ analgezja wziewna wiąże się czasami z bradykardią u płodu, czyli z obniżeniem częstości skurczów serca dziecka. Znieczulenie przy porodzie z użyciem podtlenku azotu nie jest dostępne w każdej placówce, dlatego warto wcześniej zorientować się, czy szpital, który wybieramy daje możliwość skorzystania z tego typu znieczulenia. 

Znieczulenie zewnątrzoponowe przy porodzie

Znieczulenie zewnątrzoponowe (ZZO, potocznie znieczulenie w kręgosłup) należy do znieczuleń regionalnych. W tym przypadku leki podaje się za pomocą specjalnego cewnika do przestrzeni zewnątrzoponowej, od czego pochodzi nazwa tego typu znieczulenia. Przestrzeń zewnątrzoponowa miesci się między oponą twardą rdzenia kręgowego, a kośćmi i więzadłami kanału rdzeniowego. Znieczulenie zewnątrzoponowe można wykonać na każdym odcinku kręgosłupa, ponieważ przestrzeń zewnątrzoponowa rozciąga się od otworu wielkiego kości potylicznej (czyli od podstawy czaszki) do więzadła krzyżowo-guzicznego, które znajduje się pomiędzy kością krzyżową, a kością guziczną. Przestrzeń zewnątrzoponowa znajduje się około 4-6 centymetrów od skóry i jest najszersza w odcinku lędźwiowym kręgosłupa, wynosi w tym miejscu 5-6 milimetrów. Celem znieczulenia zewnątrzoponowego jest zniesienie bólu porodowego, przy jednoczesnym zachowaniu fizjologicznych odruchów, które warunkują prawidłowy postęp porodu. 

Znieczulenie zewnątrzoponowe – poród 

Wiele kobiet zastanawia się, czy takie znieczulenie przy porodzie jest bezpieczne. Znieczulenie zewnątrzoponowe jest bezpiecznym rodzajem znieczulenia, bowiem w przeciwieństwie do znieczulenia ogólnego, regionalnie stosowane leki w minimalnym stopniu przechodzą przez łożysko. Co więcej, znieczulenie w kręgosłup wykonuje się najczęściej w odcinku lędźwiowym, w takim miejscu, w którym ryzyko uszkodzenia rdzenia kręgowego jest bardzo niskie. Dlatego właśnie, wiele kobiet decyduje się na znieczulenie zewnątrzoponowe. Poród z tym rodzajem znieczulenia jest o wiele bardziej komfortowy, gdyż większość kobiet nie odczuwa bólu podczas skurczów macicy.

Znieczulenie zewnątrzoponowe przy porodzie – przeciwwskazania

Mimo skuteczności w łagodzeniu bólu porodowego, nie zawsze możemy zastosować znieczulenie zewnątrzoponowe. To znieczulenie w kręgosłup ma kilka ważnych przeciwwskazań, do których należy: 

• brak zgody pacjentki – znieczulenie przy porodzie i jego forma zależy od decyzji kobiety rodzącej;
• brak współpracy z pacjentką – znieczulenie zewnątrzoponowe wymaga przyjęcia odpowiedniej pozycji podczas wprowadzenia znieczulenia do przestrzeni zewnątrzoponowej;
• zaburzenia krzepnięcia krwi, przyjmowanie leków przeciwkrzepliwych – znieczulenie przy porodzie wymaga przeprowadzenia z kobietą dokładnego wywiadu medycznego, który obejmuje pytania o choroby przewlekłe, jak i o przyjmowane na stałe leki – taka rozmowa powinna odbyć się przy planowaniu znieczulenia przez anestezjologa;
• obniżenie płytek krwi poniżej 100 tysięcy/ml;
• choroby neurologiczne takie, jak stwardnienie rozsiane, czy stwardnienie zanikowe boczne;
• wstrząs, hipowolemia (czyli obniżenie objętości płynowej w łożysku naczyniowym) i posocznica – sepsa;
• niektóre choroby serca;
• infekcje w planowanym miejscu wkłucia.

Warto mieć świadomość, że znieczulenie zewnątrzoponowe jest stosowane nie tylko w celu zmniejszenia bólu przy porodzie. Ta forma znieczulenia regionalnego znajduje zastosowanie w leczeniu bólu po urazach, po rozległych operacjach oraz w leczeniu bólu przewlekłego (na przykład bólu w przebiegu nowotworów złośliwych). 

Znieczulenie zewnątrzoponowe przy porodzie – możliwe skutki uboczne

Jak każda procedura medyczna, również znieczulenie zewnątrzoponowe przy porodzie może wiązać się z pewnymi konsekwencjami dla organizmu. Możliwe skutki uboczne takiego znieczulenia to:

• obniżenie ciśnienia tętniczego;
• duszność – może wystąpić w przypadku wysoko wykonanego znieczulenia;
• zatrzymanie moczu, spowodowane atonią pęcherza moczowego;
• swędzenie, mrowienie skóry wywołane lekami.

Należy pamiętać, że znieczulenie zewnątrzoponowe wymaga kontrolowania niektórych parametrów, należy do nich ciśnienie tętnicze, częstość rytmu serca pacjentki, saturacja krwi obwodowej (saturacja mówi nam o nasyceniu krwi tętniczej tlenem), a także częstość rytmu serca płodu. Parametry te należy skontrolować przed podaniem znieczulenia, a także oceniać je w trakcie prowadzenia znieczulenia zewnątrzoponowego. 

Znieczulenie podpajęczynówkowe – czym charakteryzuje się to znieczulenie do porodu?

Znieczulenie w kręgosłup, jak się okazuje to nie tylko i wyłącznie znieczulenie zewnątrzoponowe (ZZO). Innym rodzajem znieczulenia regionalnego, które również można zastosować podczas porodu jest znieczulenie podpajęczynówkowe. 

Przestrzeń podpajęczynówkowa, w którą wprowadzamy leki w tym rodzaju znieczulenia, znajduje się pomiędzy oponą miękką, a oponą twardą. W tym typie znieczulenia leki wprowadzane są wprost do płynu mózgowo-rdzeniowego. Znieczulenia podpajęczynówkowego nie powinno się wykonywać powyżej poziomu trzeciego/czwartego kręgu lędźwiowego, ponieważ może to skutkować uszkodzeniem rdzenia kręgowego. Rdzeń kręgowy ma długość około 45 centymetrów i rozciąga się od otworu wielkiego do górnego brzegu kręgu L2-L3 (L – lędźwiowego). Podczas podawania znieczulenia do przestrzeni podpajęczynówkowej, kobieta może odczuwać ciepło, mrowienie i uczucie ciężkości w kończynach dolnych. 

Znieczulenie podpajęczynówkowe – przeciwwskazania

Podobnie, jak w przypadku znieczulenia zewnątrzoponowego, znieczulenie podpajęczynówkowe również wiąże się z pewnymi przeciwwskazaniami. To znieczulenie przy porodzie jest przeciwwskazane w następujących sytuacjach: 

• brak zgody pacjentki i brak możliwości współpracy z rodzącą (znieczulenie podpajęczynówkowe wymaga przyjęcia przez kobietę określonej pozycji ciała – najczęściej jest wykonywane w pozycji leżącej na boku lub siedzącej);
• stan zapalny w miejscu planowanego wkłucia;
• zaburzenia krzepnięcia krwi;
• poważne schorzenia neurologiczne, w tym stwardnienie rozsiane;
• stenoza, czyli zwężenie kanału kręgowego;
• sepsa (ogólnoustrojowe zakażenie powoduje, że znieczulenie regionalne wiąże się z ryzykiem rozwoju zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych);
• wstrząs, hipowolemia – czyli obniżenie wypełnienia łożyska naczyniowego, na przykład na skutek odwodnienia;
• ciężka choroba serca – na przykład niedawno przebyty zawał serca lub ciężkie nadciśnienie tętnicze – poważne schorzenia kardiologiczne mogą wykluczać znieczulenie przy porodzie w formie znieczulenia “w kręgosłup”.

Względnym przeciwwskazaniem do znieczulenia podpajęczynówkowego może być zniekształcenie kręgosłupa, silne bóle głowy i kręgosłupa w wywiadzie, a także zapalenie stawów kręgosłupa, zaawansowana osteoporoza, wypadanie krążka międzykręgowego i obecność przerzutów nowotworowych do kręgosłupa. W tych przypadkach o możliwości wykonania znieczulenia podpajęczynówkowego decyduje ostatecznie lekarz anestezjolog. 

Znieczulenie podpajęczynówkowe – powikłania po znieczuleniu

Znieczulenie podpajęczynówkowe może wiązać się z pewnymi powikłaniami, do których należy między innymi:

• szybki spadek ciśnienia tętniczego (nagła hipotensja);
• obniżenie akcji serca – czyli bradykardia;
• popunkcyjne bóle głowy – ich częstość występowania spadła do około 1%, pojawiają się zazwyczaj do siedmiu dni od czasu znieczulenia podpajęczynówkowego. Im cieńsza jest igła stosowana podczas znieczulenia, tym mniejsza szansa na wystąpienie tego powikłania;
• nudności i wymioty;
• spadek temperatury ciała na skutek rozszerzenia naczyń krwionośnych;
• zatrzymanie moczu;
• popunkcyjne bóle kręgosłupa;
• uszkodzenie neurologiczne takie, jak na przykład krwiaki rdzeniowe, zapalenie pajęczynówki rdzenia, zespół ogona końskiego, czy uszkodzenie rdzenia kręgowego.

Znieczulenie podpajęczynówkowe – zalety

Technika wykonania znieczulenia podpajęczynówkowego jest stosunkowo prosta. Jest to potocznie mówiąc znieczulenie w kręgosłup, podczas którego identyfikacja przestrzeni podpajęczynówkowej jest dość pewna. Podczas wprowadzania igły lekarz wyczuwa dwa opory, pierwszy podczas przebijania więzadła żółtego, drugi zaś w momencie przebijania igłą opony twardej. Technika dwóch oporów pomaga w identyfikacji przestrzeni, do której należy wprowadzić preparat znieczulający. W piśmiennictwie skuteczność znieczulenia podpajęczynówkowego określana jest na 98%. Ponadto, znieczulenie podpajęczynówkowe daje zwiotczenie mięśni w obszarze znieczulenia. Po rozpoczęciu znieczulenia efekt przeciwbólowy występuje bardzo szybko. Podczas znieczulenia podpajęczynówkowego używa się stosunkowo małej objętości leku, dzięki czemu minimalizuje się jego szkodliwy wpływ na płód.

Znieczulenie ogólne – czy takie znieczulenie do porodu jest bezpieczne?

Znieczulenie przy porodzie może mieć również formę znieczulenia ogólnego. Takie znieczulenie jest rzadko wykonywane, ponieważ wiąże się z dużym ryzykiem powikłań. Kiedy w czasie porodu wykonywane jest znieczulenie ogólne? Wskazaniem do tego rodzaju znieczulenia jest na przykład cięcie cesarskie z przyczyn nagłych, gdy życie kobiety lub dziecka jest zagrożone i kiedy nie ma już czasu na wykonanie znieczulenia podpajęczynówkowego lub tego rodzaju znieczulenie do porodu jest przeciwwskazane. Znieczulenie ogólne wymaga wykonania intubacji dotchawiczej, która czasami może się przedłużać, co grozi ryzykiem niedotlenienia płodu.

Znieczulenie przy porodzie – cięcie cesarskie 

Wiele kobiet zastanawia się, jakie znieczulenie jest stosowane podczas cięcia cesarskiego. Na początek warto powiedzieć kilka słów o samej procedurze cięcia cesarskiego. Jest to najczęściej wykonywana operacja położnicza, a najważniejsze wskazania do cięcia cesarskiego to: 

• nieprawidłowe położenie płodu;
• wady macicy;
• powtarzające się epizody zagrożenia płodu (jest to wskazanie pilne, którego przyczyną może być na przykład bradykardia, czyli zwolnienie częstości pracy serca u płodu);  
• wypadnięcie pępowiny;
• pęknięcie macicy;
• ostre objawy zagrożenia życia płodu;
• przedwczesne oddzielenie się łożyska. 

Cięcie cesarskie wymaga otwarcia jamy brzusznej i przecięcia przedniej ściany macicy kobiety. Następnie lekarz położnik wydobywa płód, zszywa ściany macicy i ostatecznie zamyka powłoki jamy brzusznej. 

Bardzo rzadko cięcie cesarskie wymaga znieczulenia ogólnego – wykonuje się je tylko w nagłych przypadkach, gdy życie matki, jak i dziecka jest zagrożone. Dlaczego znieczulenie ogólne jest gorsze, niż opisywane powyżej znieczulenia regionalne (czyli znieczulenie zewnątrzoponowe lub znieczulenie podpajęczynówkowe)? Przede wszystkim, znieczulenie ogólne wiąże się z ryzykiem pogorszenie przepływu krwi przez łożysko. Co więcej, intubacja dotchawicza może powodować zachłyśnięcie się kwaśną treścią żołądkową, co może prowadzić do rozwoju zachłystowego zapalenia płuc u matki. Ponadto, znieczulenie ogólne znosi świadomość i przez to matka nie ma kontaktu z dzieckiem w pierwszych chwilach jego życia. Taki kontakt jest niezwykle ważny ze względu na aspekty psychologiczne i budowanie prawidłowej relacji matka-dziecko. 

Najczęściej cięcie cesarskie wykonuje się w trybie planowym. Tryb ten pozwala na zaplanowanie całej procedury i wybór odpowiedniego znieczulenia. Preferuje się znieczulenie regionalne, czyli potocznie nazywane – znieczulenie w kręgosłup.  

W celu przeprowadzenia cięcia cesarskiego anestezjolog może wykonać zarówno znieczulenie zewnątrzoponowe, jak i znieczulenie podpajęczynówkowe, o ile nie istnieją przeciwwskazania do tego rodzaju znieczuleń. 

Ból po porodzie – z czego może wynikać? 

Niestety, zakończenie porodu i urodzenie dziecka nie oznacza, że ból całkowicie się zakończył. Wiele kobiet boryka się z problemem, jakim jest ból po porodzie. Bolesne może być krocze, które podczas porodu zostało nacięte. Po porodzie nacięte krocze jest zszyte, jednak mimo to, jest raną, która może przynosić pacjentce ból. Złagodzenie bólu krocza można uzyskać poprzez zastosowanie okładów z lodu. Co więcej, bolesne jest wtedy przede wszystkim siadanie, dlatego na rynku dostępne są specjalne poduszki, które ułatwiają tę czynność. Ponadto, możliwe jest stosowanie leków przeciwbólowych (w formie doustnej lub doodbytniczej) zleconych przez ginekologa. 

Ból po porodzie drogą cięcia cesarskiego

Kobieta po cięciu cesarskim może cierpieć z powodu bólu związanego z raną pooperacyjną. Podczas cięcia cesarskiego dochodzi do przecięcia mięśnia macicy oraz powłok brzusznych, nic więc dziwnego, że czas po zabiegu może być bolesny. Ból po porodzie, który zakończył się cięciem cesarskim jest typowo tępy i palący. Zlokalizowany jest w okolicy rany po cięciu cesarskim oraz nasila się podczas kaszlu, wstawania i siadania, co wynika z napinania i naciągania powłok brzusznych podczas tych czynności. Ból po porodzie po cięciu cesarskim może utrzymywać się nawet do czterech tygodni. Po pewnym czasie kobieta może również odczuwać mrowienie okolicy blizny po cięciu cesarskim, co jest związane z przecięciem  podczas zabiegu nerwów odpowiedzialnych za czucie powierzchowne. Bezpośrednio po cięciu cesarskim kobieta otrzymuje leki przeciwbólowe, które w czasie hospitalizacji łagodzą ból związany z zabiegiem. W późniejszym etapie nadal jest możliwe przyjmowanie leków przeciwbólowych, zgodnie z zaleceniami lekarza ginekologa. Bóle związane z cięciem cesarskim mogą nasilać się przy zaparciach, dlatego warto w okresie połogu zadbać o dietę bogatą w błonnik, która zapobiega powstawaniu twardego stolca.

Ból po porodzie związany z inwolucją macicy

Macica po porodzie musi wrócić do rozmiarów sprzed ciąży. Obkurczanie się macicy może wiązać się z bólem zlokalizowanym przede wszystkim w podbrzuszu. Przed porodem sama macica ważyła nawet półtora kilograma, a po porodzie w wyniku inwolucji (czyli obkurczania) jej masa osiągnie około 50 gramów. Ból w podbrzuszu związany z obkurczaniem się macicy dotyka zarówno kobiety, które rodziły siłami natury, jak i te, których ciąża zakończyła się cięciem cesarskim. Karmienie dziecka piersią sprawia, że wydziela się większa ilość oksytocyny – czyli hormonu, który produkowany jest przez podwzgórze kobiety. Oksytocyna sprzyja prawidłowemu obkurczaniu się macicy oraz bierze istotny udział w rozpoczęciu laktacji, czyli wydzielania mleka. Inwolucja (nazywana także zwijaniem się) macicy jest pozytywnym i w pełni prawidłowym zjawiskiem, które jest elementem powrotu organizmu kobiety do stanu sprzed okresu, jakim jest ciąża. 

Podsumowując, ciąża, jak i jej zakończenie nie powinno zostawić w pamięci kobiety skrajnie negatywnych wspomnień. Jest to naturalny i piękny okres czasu, a jego zakończenie można sobie ułatwić wybierając odpowiednie znieczulenie przy porodzie. Bez względu na to, czy jest to naturalny, czy zakończony cięciem cesarskim poród, ból można zniwelować na wiele sposobów. Warto wcześniej zorientować się, czy znieczulenie zewnątrzoponowe jest dostępne w placówce, w której planujemy rodzić. Nie każdy oddział ma odpowiednie zaplecze anestezjologiczne, gdyż do wykonania znieczulenia regionalnego, jakim jest zarówno znieczulenie podpajęczynówkowe i znieczulenie zewnątrzoponowe potrzebny jest lekarz anestezjolog. Należy mieć świadomość, że ginekolog-położnik, który jest przy porodzie sam nie wykonuje tego typu znieczuleń.

Wiele kobiet wskazuje, że najważniejszym i najbardziej zaskakującym momentem w ich życiu był właśnie poród. Ból związany z tym etapem jest jedyny w swoim rodzaju, jednak to właśnie nastawienie psychiczne kobiety i jej przygotowanie mentalne wydaje się mieć duży wpływ na sprawny przebieg tego okresu. Zauważa się, że kobiety, które uczęszczały do szkoły rodzenia i były przygotowane psychicznie na ból porodowy, lepiej znoszą ten trudny czas. Posiadanie wiedzy o przebiegu porodu sprawia, że wywołuje on u kobiet rodzących mniejszy lęk. Najlepszą radą jest to, by jak najlepiej przygotować się psychologicznie do tego wyjątkowego czasu, jakim jest poród. Znieczulenie, nawet to najlepsze nie jest w stanie pokonać psychologicznych barier, które pojawiają się u kobiety rodzącej. 

Przez Katarzyna Banaszczyk - Katarzyna Banaszczyk Autorem tekstu jest Katarzyna Banaszczyk, absolwentka kierunku lekarskiego Collegium Medicum w Bydgoszczy, UMK w Toruniu. W kręgu jej medycznych zainteresowań znajduje się dermatologia oraz choroby wewnętrzne, w szczególności endokrynologia. Obecnie realizuje lekarski staż podyplomowy w szpitalu Uniwersyteckim Nr 2 im. Jana Biziela w Bydgoszczy.