Ustawa hazardowa w Polsce – najważniejsze przepisy prawne dotyczące gier hazardowych
Ustawa hazardowa dość szczegółowo określa, kto i na jakich zasadach może w Polsce organizować poszczególne gry hazardowe oraz kto może w nich brać udział. Co bardzo ważne w dzisiejszych czasach, ustawa hazardowa odnosi się nie tylko do hazardu organizowanego w systemie naziemnym, ale formułuje także warunki, na jakich można urządzać zakłady bukmacherskie i inne gry hazardowe przez internet.
Ustawa hazardowa w Polsce i jej nowelizacja z 2016 r.
Chociaż pełna nazwa ustawy hazardowej to „Ustawa z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych”, to trzeba wiedzieć, że ten akt prawny przeszedł zaawansowaną renowację pod koniec 2016 r. Nowelizacja ustawy hazardowej dotyczyła przede wszystkim internetowego rynku hazardowego w Polsce, kwestii związanych z możliwością organizacji gry na automatach, urządzania zakładów bukmacherskich oraz gry w pokera. Ustawodawcy zależało na ograniczeniu szarej strefy, której zasięg w przypadku rynku gier hazardowych online znacznie przekraczał udziały rynku legalnego. Ważnym instrumentem, który został powołany do życia przez nowelizację, był tzw. rejestr domen zakazanych, przy pomocy którego dostęp do stron internetowych oferujących gry hazardowe niezgodnie z prawem zaczął być intensywnie blokowany. Poważną konsekwencją nowych przepisów było także nałożenie państwowego monopolu na wiele obszarów branży hazardowej – w tym na kasyno online. Poza tym nowa ustawa hazardowa miała lepiej chronić graczy przed ryzykiem uzależnienia się od hazardu oraz zwiększyć poziom ich bezpieczeństwa związanego z grą.
Większość przepisów przyjętych 15 grudnia 2016 r. weszło w życie z dniem 1 kwietnia 2017 r. (jedynie dla kwestii związanych z wdrożeniem rejestru domen zakazanych obowiązywał termin 1 lipca 2017 r.). Ustawa hazardowa w nowym kształcie wzbudziła wiele zagorzałych dyskusji w branży, dyskusyjne jest też to, czy przyjęte rozwiązania są optymalne i w jakim stopniu przynoszą założone efekty. W niniejszym tekście skupimy się jednak wyłącznie na tym, co całościowo mówią o poszczególnych grach hazardowych aktualne przepisy prawa, nie wchodząc w polemikę, na ile się one sprawdzają w praktyce.
Kto może organizować gry hazardowe w Polsce?
Ustawa o grach hazardowych określa precyzyjnie, jakiego rodzaju podmioty mogą organizować różnego rodzaju gry hazardowe i jakie warunki muszą spełnić, by otrzymać odpowiednie zezwolenie czy koncesję. Zaznaczmy przy tym, że zgodnie z definicją, jaką podaje ustawa hazardowa, gry hazardowe rozgrywane są o nagrody pieniężne lub rzeczowe (jeśli więc urządzamy pokera „na zapałki”, nie jest to gra hazardowa i nie dotyczą jej przepisy ustawy hazardowej, ale jeśli gramy na pieniądze – poker staje się automatycznie grą hazardową). Po tym doprecyzowaniu możemy przyjrzeć się kolejnym grom hazardowym i ich organizatorom:
Ustawa hazardowa – bukmacherzy
W Polsce legalnie zakłady bukmacherskie organizują tylko podmioty posiadające specjalne zezwolenie. Wydaje je Minister Finansów na okres 6 lat z możliwością przedłużenia. Osobny rodzaj licencji wydawany jest na zakłady wzajemne urządzane w punktach naziemnych, a inny na zakłady bukmacherskie online. Bukmacherzy mogą też uzyskać oba rodzaje zezwoleń i prowadzić sprzedaż zakładów równolegle przez sieć lokali stacjonarnych i za pośrednictwem internetu. O wydanie zezwolenia mogą wnioskować spółki i to nie tylko polskie, ale też zagraniczne (dzięki temu na polskim rynku zakładów bukmacherskich działa legalnie kilku międzynarodowych operatorów). Oczywiście wnioskodawca musi najpierw spełnić wiele wymogów formalnych (np. posiadać minimalny kapitał zakładowy), przygotować mnóstwo dokumentów i pokryć niemałe koszty związane z procesem starania się o zezwolenie.
Ustawa hazardowa – kasyno gry
Żeby móc prowadzić naziemne kasyno gry, konieczne jest uzyskanie koncesji, którą również wydaje Ministerstwo Finansów. Jednak liczba stacjonarnych kasyn w Polsce jest ściśle limitowana i zależy od liczby mieszkańców w danej miejscowości i województwie, dlatego szansa na otwarcie nowego kasyna nie jest wielka – niemal wszystkie dostępne koncesje są obecnie „zajęte” (2020 r.). Gra w kasynie naziemnym musi odbywać się w oparciu o ogólnodostępny regulamin gry, a w lokalu musi być zainstalowany audiowizyjny system kontroli gier. W kasynie oferowane mogą być automaty do gier, gry karciane (w tym poker), gry cylindryczne (np. ruletka) i gry w kości.
Z kolei kasyno online oferujące elektroniczne wersje tradycyjnych gier kasynowych może być prowadzone jedynie przez państwo polskie. Za realizację monopolu odpowiada Totalizator Sportowy, którego udziały w pełni należą do Skarbu Państwa.
Ustawa hazardowa – automaty do gier
Automaty do gier mogą więc znajdować się w kasynie, jednak trzeba dodać, że nowa ustawa hazardowa ustanowiła również możliwość oferowania gier na maszynach w salonach gier. Jednak również na tego rodzaju ośrodki gry nałożony jest monopol państwa polskiego (i ponownie wykonuje go należąca do państwa spółka Totalizator Sportowy). Liczba salonów gier na automatach również jest odgórnie limitowana.
Trzeba w tym momencie zaznaczyć, że zmiany prawne w tym zakresie to jedne z najbardziej odczuwalnych dla polskich graczy modyfikacji, jakie wprowadziła znowelizowana ustawa hazardowa. 2017 r. był dla wielu z nich o tyle pamiętny, że to wtedy masowo zaczęły znikać z barów, stacji benzynowych i innych punktów usługowych „jednoręcy bandyci”. Kary za nielegalne oferowanie gier na automatach są bowiem bardzo wysokie (o czym piszemy w rozdziale dotyczącym sankcji prawnych) i faktycznie są egzekwowane.
Ustawa hazardowa – poker
Poker to również gra kasynowa, dlatego oferowana jest w kasynach naziemnych i kasynie online. Jednak ustawa o grach hazardowych pozwala organizować grę w pokera także poza kasynem – wyłącznie w formie turnieju pokerowego (minimalna liczba graczy to 10). Mogą go urządzić podmioty posiadające koncesję na prowadzenia kasyna, ale też inne podmioty (osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne, które nie posiadają osobowości prawnej) po wcześniejszym zgłoszeniu go odpowiedniemu dyrektorowi izby administracji skarbowej. Niestety poker urządzany przez podmioty bez koncesji może być rozgrywany jedynie o nagrody rzeczowe i to o wartości nieprzekraczającej 50% kwoty bazowej (jej wysokość można sprawdzić w serwisie GUS). W 2020 r. nagrody tego typu nie mogą więc być warte więcej niż dokładnie 2570,37 zł.
Ustawa hazardowa – gry liczbowe
Gry liczbowe są w pełni objęte państwowym monopolem niezależnie od tego, czy organizowane są w sposób tradycyjny czy przez internet. Kto zajmuje się ich organizacją? Oczywiście spółka Skarbu Państwa – Totalizator Sportowy.
Ustawa hazardowa – loterie
Ustawa hazardowa wyróżnia 4 rodzaje loterii. Loterie pieniężne wszelkiego typu oraz loterie fantowe online i loterie audioteksowe online to domena zarezerwowana dla państwa polskiego (w praktyce dla Totalizatora Sportowego). Loterie audioteksowe organizowane poza internetem mogą urządzać wyłącznie spółki z siedzibą w Polsce lub państwie należącym do UE lub EFTA. Natomiast nieinternetowe loterie fantowe oraz loterie promocyjne (zwykłe i online) mogą organizować niemal wszyscy. W większości przypadków niezbędne jest jednak wcześniejsze uzyskanie odrębnego zezwolenia (wyjątkiem są niektóre loterie fantowe, które można przeprowadzić w oparciu o wcześniejsze zgłoszenie ich organizacji).
Ustawa hazardowa – gry hazardowe online
Na podstawie tego, co już zostało powiedziane, wyraźnie widać, że ustawa hazardowa zapewnia państwu polskiemu monopol na zdecydowaną większość gier hazardowych organizowanych online. Zezwolenie na prowadzenie gry przez internet można uzyskać wyłącznie, kiedy chcemy urządzać zakłady bukmacherskie lub loterię promocyjną. Wszystkie pozostałe gry hazardowe online mogą być oferowane tylko przez państwo, które do realizacji monopolu wyznaczyło w każdym obszarze tę samą spółkę. Wszystkie gry hazardowe organizowane przez internet mogą być udostępniane graczom, którzy posiadają indywidualne i zweryfikowane konto użytkownika.
Kto może uczestniczyć w grach hazardowych w Polsce?
Ta kwestia jest niezmienna od lat i ustawa o grach hazardowych jednoznacznie określa wiek graczy na minimum 18 lat. Wyjątkiem jest jedynie loteria promocyjna i fantowa, w przypadku których takie ograniczenie nie obowiązuje. Natomiast wszelkie inne gry hazardowe są dozwolone pod warunkiem, że uczestnik ukończył 18 r.ż. i fakt ten w większości przypadków jest sprawdzany przez organizatorów gier. Przykładowo ustawa hazardowa nakazuje, by goście naziemnego kasyna czy salonu gier na automatach musieli przed wejściem okazać dokument tożsamości. Z kolei klienci punktów z zakładami bukmacherskimi również mogą zostać poproszeni o „wylegitymowanie się” (w razie podejrzenia o niepełnoletniość).
Jeszcze więcej formalności wiąże się ze sprawdzaniem wieku w przypadku gier hazardowych urządzanych przez internet. Ustawa hazardowa wymaga od organizatorów gier online, by warunkiem ich udostępnienia była rejestracja osobistego konta użytkownika. Kasyno online czy zakłady bukmacherskie stają się więc dostępne dopiero po podaniu swoich danych osobowych, przesłaniu skanu dokumentu tożsamości i ich pozytywnej weryfikacji przez operatora gry. Warto wiedzieć, że skan nie jest zawsze obowiązkowy, ponieważ bukmacherzy oferują możliwość założenia konta tymczasowego. Jednak w takiej sytuacji nie mogą oni wypłacić wygranych środków na rachunek bankowy gracza – do czasu aż nie prześle on skanu dokumentu tożsamości, co ostatecznie potwierdzi jego pełnoletniość.
Ustawa hazardowa a odpowiedzialna gra
Ograniczenia wiekowe dotyczące możliwości uczestniczenia w grach hazardowych wynikają ze szczególnej podatności osób niepełnoletnich na ryzyko uzależnienia się od hazardu. Takie zagrożenie czyha jednak na każdego gracza, dlatego nowelizacja ustawy hazardowej miała na celu, jak już sygnalizowaliśmy, zwiększenie bezpieczeństwa graczy. Chodziło tu o ich jak najlepsze zabezpieczenie przed możliwością uzależnienia się od hazardu, a także innymi możliwymi negatywnymi konsekwencjami uczestniczenia w grach hazardowych. Podstawowym narzędziem w tym celu zastosowanym okazał się regulamin odpowiedzialnej gry, którego przygotowanie i wdrożenie przewiduje ustawa o grach hazardowych. 2017 r. to data, od której bukmacherzy i inni organizatorzy gier hazardowych online muszą opracować taki dokument już na etapie starań o zezwolenie (w oparciu o ten regulamin muszą działać także salony gier na automatach). Następnie Minister Finansów zapoznaje się z treścią dokumentu i jeśli jest on prawidłowy, zatwierdza go i zobowiązuje podmiot do jego przestrzegania. Nie jest to więc kolejna formalność – organizator musi go przestrzegać, a także zamieścić w miejscu łatwo dostępnym dla graczy.
W treści regulaminu odpowiedzialnej gry znajdziemy informacje na temat tego, kto organizuje grę i na jakiej podstawie, muszą być tu także ostrzeżenia co do zakazu gry dla osób nieletnich czy przed ryzykiem uzależnienia się od hazardu. Ustawa hazardowa wymaga też, by regulamin opisywał, jak będzie weryfikowany wiek graczy i jak przebiegać będzie rejestracja internetowego konta gracza. Organizator musi również opracować konkretne narzędzia wspomagające samokontrolę gracza (powszechnie stosowane są np. indywidualne limity czasu gry i wnoszonych stawek, po przekroczeniu których usługa staje się czasowo niedostępna). Ustawa o grach hazardowych wymaga też, by regulamin przewidywał automatyczną blokadę możliwości dalszej gry, jeśli środki finansowe na koncie gracza ulegną wyczerpaniu (brak możliwości gry „na krechę”, która często powoduje popadanie w coraz większe długi).
Ustawa hazardowa – o co chodzi z rejestrem domen zakazanych?
Jak widać, ustawa o grach hazardowych nie tylko precyzyjnie wskazuje, kto może uzyskać prawo do oferowania gier hazardowych danego typu i jakie warunki musi uprzednio spełnić, ale też reguluje późniejszą działalność takiego podmiotu. Nie ma się co łudzić – wielu organizatorów hazardu, zwłaszcza tych działających w internecie, niezbyt się przejęło nowymi przepisami prawnymi. Jednak nowelizacja ustawy hazardowej wprowadziła praktyczne rozwiązanie, którego celem jest walka z serwisami internetowymi dostępnymi z terytorium Polski, a które oferują gry hazardowe (przede wszystkim zakłady bukmacherskie i gry kasynowe) organizowane niezgodnie z polskim prawem. Mowa rzecz jasna o rejestrze domen zakazanych, którego poprawna nazwa brzmi „Rejestr domen służących do oferowania gier hazardowych niezgodnie z ustawą”. Ministerstwo Finansów stworzyło specjalną stronę internetową, na której prowadzi w pełni jawny rejestr, w którym nieustająco zamieszcza kolejne witryny z nielegalnymi grami hazardowymi. Rejestr domen zakazanych może pełnić funkcję informacyjną dla samych graczy, którzy mogą tu sprawdzić, czy wybrani bukmacherzy nie działają bezprawnie (w przypadku stron z grami kasynowymi online nie ma to większego sensu, ponieważ poza państwowym operatorem każde inne kasyno online działa w Polsce nielegalnie).
Jednak podstawową funkcją rejestru jest przekazywanie informacji o tym, która strona działa nielegalnie nie samym graczom, a dostawcom internetu, których obowiązkiem jest blokowanie możliwości wejścia na taką stronę internautom, którzy znajdują się na obszarze Polski. Firmy telekomunikacyjne są informowane o każdej nowej pozycji w rejestrze z automatu. Ma ogromne znaczenie, ponieważ muszą oni założyć blokadę w ciągu 48 godzin od momentu, gdy witryna trafi na „czarną listę”. Ustawa hazardowa przewiduje także automatyczne przekazywanie tych informacji do dostawców usług płatniczych, którzy muszą zaprzestać świadczenia swoich usług na tych stronach (choć mają na to więcej czasu – maksymalnie 30 dni).
Komu ustawa hazardowa grozi karami finansowymi?
Jak to w prawodawstwie jest przyjęte, konieczne było także ustanowienie konkretnych sankcji prawnych, które odwiodłyby organizatorów hazardu i jego uczestników od łamania przepisów, jakie zawiera ustawa hazardowa. Bukmacherzy i inni organizatorzy gier hazardowych mogą więc spodziewać się bardzo wysokich kar w przypadku, gdy urządzają hazard bez odpowiedniego zezwolenia czy koncesji (lub kiedy je posiadają, ale działają niezgodnie z postanowieniami zawartymi w tym dokumencie lub niezgodnie z zapisami ustawy). Najczęściej grzywna wynosi 5-krotność opłaty za wydanie koncesji bądź zezwolenia, ale w przypadku oferowania gier na automatach jest to 100 tys. zł od każdej maszyny. Warto mieć tego świadomość, ponieważ nawet za dość „niewinne” zorganizowanie np. loterii promocyjnej bez zezwolenia w 2020 r. grozi kara co najmniej blisko 13 tys. zł (wartość opłaty za zezwolenie zależy w tym przypadku od wartości puli nagród, jednak nie może być ona niższa niż 50% kwoty bazowej). Jeśli chodzi o automaty do gier to ukarani mogą zostać nie tylko organizatorzy gry, ale też właściciele lokum, w którym znajdują się maszyny (zależni i niezależni).
Druga grupa osób, którym grożą niemałe kary związane z nielegalnym hazardem, to sami uczestnicy gier. Choć w wielu krajach prawo karze jedynie organizatorów gier hazardowych urządzanych niezgodnie z przepisami, ustawa hazardowa w Polsce przewiduje kary także dla osób korzystających z ich usług. Kary wymierzane są bez względu na to, czy gracz był świadomy, że gra organizowana jest w sposób niezgodny z prawem, jednak karani są tylko ci, którzy coś wygrali. Grzywna jest bowiem równa wysokości wygranej i to niepomniejszonej o sumę wniesionych do gry stawek.
Warto także zaznaczyć, że nie tylko ustawa o grach hazardowych określa kary dla organizatorów i uczestników nielegalnego hazardu. Prawo skarbowe kwalifikuje czyny związane z nielegalnym hazardem jako przestępstwo skarbowe i na jego podstawie mogą zostać wyznaczone przez sąd nawet bardzo wysokie kary finansowe.
Natomiast wracając do przepisów związanych z rejestrem domen zakazanych, wspomnijmy jeszcze, że nowelizacja ustawy hazardowej poszerzyła grono podmiotów, którym grożą kary finansowe. Otóż przedsiębiorcy telekomunikacyjni oraz dostawcy usług płatniczych, którzy nie wywiążą się ze swoich obowiązków wynikających z ustawy hazardowej, zostaną ukarani grzywną w kwocie do 250 tys. zł.
Ustawa hazardowa a regulacje podatkowe
Ustawa hazardowa posiada także osobny rozdział poświęcony podatkowi od gier. W zależności od rodzaju gry hazardowej stawki podatku i podstawy opodatkowania znacząco się różnią, jednak podatnikiem niemal zawsze jest organizator gier hazardowych. To on odpowiada za obliczenie i terminowe przekazanie do urzędu skarbowego kwoty podatku od gier, choć w niektórych przypadkach to gracze bezpośrednio odczuwają ciężar opodatkowania. Chodzi tu przede wszystkim o zakłady bukmacherskie, w których przypadku stawka podatku od gier wynosi 12%, a bukmacherzy potrącają jej wartość w momencie stawiania zakładu. W praktyce koszty opodatkowania ponoszą więc sami gracze, ponieważ wnosząc konkretną stawkę i wygrywając zakład, otrzymują znacznie niższą wygraną (wysokość wygranej to iloczyn stawki i kursu, ale z powodu potrącania kwoty podatku od gier wynik należy pomnożyć jeszcze przez współczynnik 0,88). Zauważmy też, że gracze ponoszą koszty tego podatku bez względu na to, czy uda im się wygrać. Natomiast jedyną grą, którą ustawa hazardowa zwalnia z obowiązku podatku od gier jest loteria promocyjna.
W kontekście gier hazardowych pojawia się jednak zupełnie inny podatek, który wynika z prawa stricte podatkowego (Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych). Otóż wygrane pochodzące z niektórych gier hazardowych podlegają 10% podatkowi, który musi zostać pobrany przez organizatora gry i odprowadzony do urzędu skarbowego. Podatek od wygranej obowiązuje w przypadku wygranych powyżej kwoty 2280 zł i dotyczy następujących gier hazardowych: zakładów bukmacherskich, gry liczbowej, loterii pieniężnej, fantowej, promocyjnej, audioteksowej oraz gry telebingo. Natomiast zupełne zwolnienie z obowiązku opłaty podatku od wygranej obejmuje gry na automatach, gry karciane, gry w kości, gry cylindryczne (np. ruletka), gry bingo pieniężne i fantowe. Jednak pamiętajmy, że nawet będąc zwolnionym z opłacenia podatku, warto mieć dokument potwierdzający legalność pochodzenia dodatkowych środków finansowych. Tu z pomocą przychodzi nam ustawa o grach hazardowych, dzięki której bukmacherzy i inni organizatorzy hazardu mają obowiązek wydania zwycięskiemu graczowi zaświadczenia o uzyskaniu wygranej – ale tylko na jego żądanie.
Co ustawa hazardowa mówi o reklamie hazardu?
Ogólnie kwestię ujmując, ustawa hazardowa zakazuje reklamy i promocji gier hazardowych, takich jak gry cylindryczne, gry w karty, gry w kości i gry na automatach. Natomiast zakłady bukmacherskie mogą być reklamowane, jednak pod wieloma obostrzeniami. Przede wszystkim reklama nie może być kierowana do osób niepełnoletnich i nie może ich przedstawiać. Hazard nie może być w niej łączony ze sprawnością fizyczną czy intelektualną, nie może wywoływać skojarzeń z relaksem, wypoczynkiem, nauką, pracą, sukcesem czy atrakcyjnością seksualną. Materiały reklamowe nie mogą też przedstawiać zakładów bukmacherskich jako szansy na uzyskanie łatwej wygranej lub namawiać do wnoszenia wyższych stawek, co miałoby niby zwiększyć szansę na wygraną. Ustawa o grach hazardowych wymaga, by w reklamie zakładów bukmacherskich znajdowało się ostrzeżenie o konsekwencjach uczestniczenia w nielegalnym hazardzie, ryzyku, jakie wiąże się z hazardem oraz informacja o posiadanym zezwoleniu na organizację zakładów wzajemnych. Poza tym ustawa hazardowa ogranicza nie tylko treść reklamy, ale m.in. godziny emisji w radiu, telewizji, kinie czy teatrze (możliwa jest w godz. 22:00 – 6:00). Jednak to zastrzeżenie nie dotyczy sytuacji, gdy reklama ma miejsce w trakcie transmisji z wydarzeń sportowych, o ile bukmacher jest sponsorem danej imprezy, występującego klubu czy zawodnika.
Natomiast gry kasynowe nie mogą być reklamowane, choć zakaz nie obejmuje reklamy w samym ośrodku gry czy oznaczenia nazwą bądź logo firmy/marki na zewnątrz budynku, gdzie oferowane są te gry. Ustawa hazardowa w przypadku gier hazardowych online pozwala też na ich reklamę i promocję na danej stronie internetowej, na której udostępniane są one zgodnie z zezwoleniem.
Artykuł napisany w oparciu o tekst „Ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych”. Osoby zainteresowane źródłową treścią aktu prawnego odsyłamy pod adres internetowy: Ustawa hazardowa tekst jednolity (na stronie należy kliknąć w odnośnik „Tekst ujednolicony”, pod którym znajduje się aktualna wersja ustawy hazardowej).